Reka Drina, koja deli BiH i Srbiju, otkad je Balkanska ruta preusmerena preko Bosne, svakodnevno uzima živote ljudi koji pokušavaju da je pređu. Identifikacija tela je otežana
Kada je porodica mladića iz Avganistana stupila u kontakt sa bosanskima aktivistom Nihadom Suljićem, da im pomogne da ga nađu jer su izgubili kontakt, on se spakovao i krenuo put Zvornika. Do tamo su ga vodile poslednje informacije koje je imao o momku.
Našao je njegovo telo koje je, uz mnogo problema i komplikacija, na kraju predato porodici u Avganistanu.
Samo godinu dana posle, u tom bosanskom gradiću na granici sa Srbijom, kao i u Bijeljini, aktivisti su podigli nadgrobne spomenike, nišane, za sve NN grobove koji se nalaze u tom delu države. Većina sahranjenih nije identifikovana i pitanje je da li će ikada njihove porodice saznati gde su tela njihovih najmilijih.
Reka Drina, koja deli BiH i Srbiju, otkad je Balkanska ruta preusmerena preko Bosne, svakodnevno uzima živote ljudi koji pokušavaju da je pređu, bez svesti koliko je opasna i drugih mogućnosti da pređu granicu i nastave svoj put.
Broj mrtvih se ne zna, ali se u medijima svako malo pojavljuju vesti o nađenim telima mahom uz obale Drine.
Otežana identifikacija
Na groblju u Loznici, sa srpske strane, prema podacima organizacije Klikaktiv, nalazi se 13 grobova izbeglica.
„Samo jedan momak je umro u kampu u Banji Koviljači, prirodnom smrću, i samo je on sahranjen pod imenom i prezimenom. Ostalih 12 se utopilo u Drini u pokušaju da pređu u Bosnu Hercegovinu i svi su sahranjeni kao NN lica, odnosno nije urađena identifikacija“, pojašnjava Milica Švabić, pravnica iz Klikaktiva.
Pored Loznice, prema podacima Klikaktiva, u Srbiji postoji i groblje u Šidu, na granici sa Hrvatskom na kom se nalazi devet grobova.
Identifikacija ljudi je jako otežana ukoliko su nastradali van kampa, jer je, prema rečima Švabić, potrebno da telo lično identifikuje najbliži rođak preminulog ili da se uz telo pronađe identifikacioni dokument iz zemlje porekla, što je retko kad slučaj.
„Ukoliko nije moguće uraditi identifikaciju na ovaj način, patolog je dužan da uradi DNK analizu radi eventualne buduće uporedbe sa DNK analizom članova porodice. Srbija ima zakonom regulisane procedura za identifikaciju tela, ali se one u praksi vrlo često ne poštuju“, pojašnjava Švabić.
Dodaje da aktivisti i organizacije ne mogu mnogo da urade, pa se većina tela sahranjuje sa oznakom NN lica i porodica preminulog nikada ne može da sazna šta se desilo sa njihovim najbližima niti mogu da ih sahrane na dostojanstven način.
Zato je sredinom januara u bh. gradovima Bijeljini i Zvorniku održana komemoracija „Zaustavljeni snovi na vratima Europe”, tokom koje su grobovi migranata i izbeglica preuređeni, sa novim nadgrobnim spomenicima.
„U Bijeljini i Zvorniku smo postavili svim izbjeglicama koje su ukopane na području te dvije opštine po jedan spomenik, nišan, kako bi obilježili njihove grobove. Oni su u svim državama, uključujući Srbiju i BiH uvijek ukopani na rubu grobalja, na rubu parcela, pa smo htjeli da barem imaju obilježeno grobno mesto, da po njemu niko ne hoda. Da se bar prema mrtvima odnosimo sa poštovanjem i sa ljudskim dostojanstvom“, kaže Nihad Suljić za „Vreme“.
On već godinama pokušava na sve načine da pomogne ljudima koji prolaze kroz BiH na putu ka EU. U poslednje vreme je uključen i u identifikacije tela i procedure njihovog vraćanja porodicama.
Nema podataka o nastradalima
Zvanični podaci o broju nastradalih na Balkanskoj ruti, od Turske preko Bugarske, Srbije, BiH, Hrvatske nema, ali je istraživanje koje su napravili novinari Light House Reports, Der Spiegel, Solomon, ARD i Bugarski servis Radija Slobodna Evropa, pokazalo da su u toku 2023. godine nađena 92 tela za koja se pretpostavlja da su migranti i izbeglice.
Novinari su utvrdili da su tela mahom u mrtvačnicama u pograničnim oblastima duž jedne deonice rute, koja obuhvata Bugarsku, Srbiju i Bosnu.
Broj pronađenih tela predstavlja porast od čak 46 odsto u odnosu na celu 2022.
The no. of people travelling through the Balkans to claim asylum in Europe hit its highest since 2015 last year – & the route is now more deadly
We've found that a growing number of bodies of those attempting the journey are piling up in morgues or being buried without a trace pic.twitter.com/fLirI86gBW
— Lighthouse Reports (@LHreports) December 1, 2023
Forenzički patolog Vidak Simić iz Bijeljine, zadužen za obdukciju tela pronađenih u reci Drini, rekao je u tom istraživanju da je samo 2023. godine pregledao 28 tela za koja se pretpostavlja da su migranti, u poređenju sa pet prethodne godine.
Dr Simić works with local activist Nihad Suljić to help families find missing loved ones
He checks his autopsy files to see if any unidentified bodies match descriptions of the missing
But Dr Simić says their intervention is limited & a proper system needs to be put in place pic.twitter.com/ugOLtmdz6b
— Lighthouse Reports (@LHreports) December 1, 2023
Većina je, kako piše iNews, ostala neidentifikovana i sahranjena je u grobovima sa oznakom „NN“.
Milica Švabić za „Vreme“ kaže da je povećan broj umrlih na ruti i da je jedan od razloga promena rute tokom prošle godine.
„Sve više izbeglica ulazi u Srbiju iz pravca Bugarske i, nažalost, sve veći broj njih umire na Staroj planini od zime, dehidratacije ili povreda koje zadobiju usput. Takođe, tokom 2023. godine je značajno povećan broj izbeglica koje su se utopile u Drini pokušavajući da pređu na teritoriju Bosne i Hercegovine. Od 13 sahranjenih u Loznici, čak njih devet se utopilo u Drini tokom 2023. godine”, kaže Švabić.
Države bez sistemskog pristupa
Države uglavnom ne rade ništa ili jako malo. Ne postoje baze, modeli, mehanizmi po kojima bi se moglo postupati, pa državni organi mahom upućuju na ambasade zemalja porekla, ako ta informacija postoji.
„Konkretno u slučajevima koji su meni poznati, to su uvijek radili ili volonteri ili aktivisti ili organizacije. Tako je jedna djevojka pomogla da se vrati tijelo mladića koji je nastradao u Tuzli. Ja sam koordinirao da se jedno tijelo pošalje u Afganistan, a drugo u Maroko. Čini mi se da u ovim slučajevima više rade pogrebna preduzeća nego sama država“, pojašnjava Suljić.
Slična situacija je i u Srbiji. Milica Švabić iz Klikaktiva napominje da veoma mali broj tela stigne do njihovih porodica.
„Posebno ako govorimo o ljudima koji su umrli na granicama. Prema saznanjima Klikaktiva, samo su dva tela prebačena u zemlje porekla, telo 21-godišnjeg momka iz Pakistana i 22-godišnjeg momka iz Avganistana koji su se u leto 2020. godine utopili u Drini”, kaže Švabić.
Podizanje spomenika izbeglicama i migrantima sa bh. strane bio je pokušaj da se skrene pažnja na ljude koji su nevidljivi i obespravljeni tokom pokušaja da se domognu zemalja za koje su verovali da će im omogućiti bolji život.
Posledica pušbekova
Značajan deo smrtnih slučajeva je direktno posledica policjskog proterivanja izbeglica.
Od svih slučajeva pušbekova, medijski je najviše ispraćen slučaj šestogodišnje Madine Husini, koja je poginula 2017. godine na šinama kada je hrvatska policija nju i njenu porodicu proterala sa svoje teritorije.
Sahranjena je na gradskom groblju u Šidu i to je, kako napominje Milica Švabić, jedino grobno mesto koje ima nadgrobnu ploču.
Evropski sud za ljudska prava je presudio 2022. godine da je Hrvatska u slučaju smrti avganistanske devojčice prekršila niz odredbi Međunarodne konvencije o ljudskim pravima, uključujući pravo na život i zabranu nečovečnog i ponižavajućeg postupanja.
Milica Švabić kaže da je Klikaktiv zabeležio smrtne slučajeve na Drini zbog policijskih pušbekova – policija BiH je proterivala izbeglice tako što su ih terali da plivaju nazad do obale Srbije, zbog čega su se ljudi utapali.
Sve ovo što radimo ima za cilj da upozna institucije i suoči ih sa činjenicom o smrti na granicama, te da ih prisili na akciju, zaključuje Nihad Suljić za „Vreme“.
Građani su se okupili ispred Trećeg osnovnog tužilaštva u Beogradu jer će bit isaslušani studenti koji su privedeni zbog incidenta u Studentskom gradu. VJT je saopštilo: „Svedoci smo neprimerenih uticaja na Treće osnovno javno tužilaštvo gde pojedine grupe pokušavaju da izvrše pritisak protestujući ispred zgrade"
Policija je u Beogradu uhapsila dvojicu osumnjičenih za ubistvo koje se dogodilo na Savskom vencu, saopštio je MUP. Na licu mesta je stradala jedna osoba. Ministar unutrašnjih poslova Ivica Dačić izjavio je da je očigledno da je to ubistvo bilo naručeno
U centru Beograda, u ulici Gavrila Principa, ubijen je sa nekoliko hitaca muškarac u „lendroveru“., U akciji "Vihor 3" privedena su dva muškarca osumnjičena muškarca
Unija Roma kaže da neće dozvoliti investitoru da poruši njihovu svetinju Tetkicu Bibiju, upozoravaju Rome da ne potpisuju lažnu peticiju o tome, i društvo mole da zaštiti ovaj spomenik kulture
Trudničko, porodiljsko, roditeljski dodatak, sahrana, uništena imovina - tokom brojnih planiranih i neplaniranih događaja u životu građana Srbije, oni imaju zakonsko pravo da u pomoć pozovu i državu
Petorica režimskih batinaša pretukla su studenta Pravnog fakulteta u Beogradu Petra Živkovića. Dok od slučaja Miloša Pavlovića vlast pravi politički cirkus, policija je u noći između ponedeljka i utorka odbila da primi prijavu za premlaćivanje Živkovića
Svako ko proda glas, postaje kmet na Vučićevoj latifundiji. Svako ko ćuti na kapuljaško nasilje, pristaje i na pravo prve bračne noći naprednjačkih velmoža. Možemo i moramo bolje od toga
Miloš Pavlović je napadnut jer nije shvatio da u naprednjačkoj Srbiji učešće u javnom životu ima neformalnu cenu. I da nju sada plaćaju i ćaciji
Intervju: Tužiteljka Bojana Savović
Svako treba da živi sa svojom savešću – ako je ima Pretplati seArhiva nedeljnika Vreme obuhvata sva naša digitalna izdanja, još od samog početka našeg rada. Svi brojevi se mogu preuzeti u PDF format, kupovinom digitalnog izdanja, ili možete pročitati sve dostupne tekstove iz odabranog izdanja.
Vidi sve
