Krivci se i dalje šetaju Sbijom

„Bošnjaci u Sandžaku su od 1992. do 2000. godine prošli kroz teška iskušenja. Tokom 1992. i 1993. godine počinjeno je više monstruoznih zločina, odnosno krivičnih djela protiv čovječnosti i međunarodnog prava. Mnogi počinioci ili inspiratori ovih zlodjela još uvijek su na slobodi. Bošnjački živalj u Priboju i dalje živi u strahu, jer ljude koji su učestvovali u zločinima i dalje sreće na ulici. Čovjek koji je bio vođa TO-a Priboj i koji je ispraćao autobuse rezervista na ratišta u Bosni i dalje živi u ovom gradu. Bošnjaci su i dalje građani drugog reda i žrtve nečijeg plana da jedna nacija nestane fizički sa ovih prostora. Za sve vrijeme rata u BiH na brdu iznad Priboja bio je top regularne vojske. Njegova jedina uloga bila je zastrašivanje muslimanskog življa, što je proizvelo ogromno iseljavanje Bošnjaka iz Priboja. To iseljavanje i dalje traje.“

Navedene tvrdnje izneo je Džemail Halilagić, direktor Odbora za ljudska prava i humanitarnu delatnost u Priboju, na okruglom stolu, organizovanom 22. jula 2004. u pribojskom hotelu „Lim“, u okviru projekta „Haški tribunal – put suočavanja s prošlošću“. Osim Halilagića, na skupu su učestvovali i: Aleksandra Milenov, predstavnik sekretarijata MKSJ-a u Beogradu, Sonja Prostran, portparol Veća za ratne zločine Okružnog suda u Beogradu, Jovan Nicić, pravni analitičar Fonda za humanitarno pravo, Kenan Hajdarević, predsednik opštinskog odbora Građanskog saveza Srbije, Vitomir Pjevac, predsednik opštinskog odbora Socijalističke partije Srbije, Sakiba Hodžić i Ramiz Ćatović, članovi porodica žrtava sjeverinske otmice, i Andrej Nosov, izvršni direktor Inicijative mladih za ljudska prava.

Istakavši da je nepohodno saznati potpunu istinu i vratiti dostojanstvo žrtvama zločina koji je izvršen nad građanima SRJ bošnjačke nacionalnosti 22. oktobra 1992. godine u Sjeverinu, Andrej Nosov je zatražio da počinioci ovog zločina budu adekvatno kažnjeni: „Suđenjem u Beogradu pravda nije zadovoljena, krivci se slobodno šetaju Srbijom i oni su i dalje za nekoga heroji.“

Vitomir Pjevac, koji je u vreme otmice u Sjeverinu bio predsednik SO Priboj, izneo je primedbe na radni jezik konferencije. Rekao je da na konferenciji nema „ni Hrvata ni Bosanaca“, te da je „pošto smo na teritoriji Srbije, vrlo čudno da je radni jezik BHS“. Ustvrdio je da dok je on bio predsednik opštine, nijedan Bošnjak nije bio otpušen sa posla zbog nacionalne pripadnosti, naglasivši da su svi Pribojci komšije bez obzira na ime, veru i naciju, da je tako uvek bilo i da bi trebalo da bude, ali da postoje snage kojima to ne odgovara.

Pjevčeve tvrdnje izazvale su žamor među prisutnom rodbinom otetih i ubijenih Bošnjaka, a Ramiz Ćatović je stavio na sto slike svoja dva ubijena sina, uperivši prstom u Pjevca. Ćatović je otvoreno pitao Pjevca o njegovoj ulozi u otmici Bošnjaka. Pjevac je kazao odgovarajući na to da je potrebno utvrditi istinu o „tim nemilim događajima“.

Kenan Hajdarević je situaciju u Sandžaku u skorijoj prošlosti podelio na tri faze. Prvom fazom nazvao je „početak Miloševićeve vladavine tokom koje su Bošnjaci bili tiho diskriminisani“. Drugu fazu predstavlja „rat u Bosni tokom koje su Bošnjaci dehumanizovani, diskirminisani, prebijani, otimani i ubijani“. Bili su, kako je Hajdarević rekao, primorani da napuštaju svoje domove, otpuštani su sa posla. Nadležni državni organi nisu činili ništa da to spreče, već su, naprotiv, učestvovali u zastrašivanju. Treću fazu predstavlja „promena vlasti oktobra 2000. kada se stvaraju uslovi za suđenja za ratne zločine“.

Sonja Prostran je govorila o radu novoformiranog Veća za ratne zločine i problemima koji onemogućavaju procesuiranje za ratne zločine. Glavni problem, po Prostranovoj, jeste u policiji: „Policija se nalazi u vrlo delikatnom položaju. Poznato je da su najveći broj ratnih zločina počinili upravo pripadnici policijskih snaga i došlo je do situacije da kolega mora da hapsi kolegu. Mnogi od njih nisu spremni na to i takva solidarnost među policajcima čini da mnogi slučajevi nisu stigli do suda a da se krivci i dalje šetaju Srbijom.“

Aleksandra Milenov je upoznala učesnike i slušaoce okruglog stola sa strukturom i delovanjem Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju. U vezi s Milanom Lukićem, koji je u odsustvu osuđen za otmicu u Sjeverinu, Milenov je rekla: „Lukić je haški optuženik. Tribunal je podigao optužnice protiv njega i njegovog brata Sredoja i zbog ubistva 60 civila 1992. godine. Oni su zatvorili te ljude u jednu kuću, a zatim je zapalili. Ostavili su samo jedan prozor otvoren, te sačekivali ljude koji su pokušali da pobegnu i ubijali ih vatrenim oružjem.“

Nakon okruglog stola, Aleksandra Milenov i Sonja Prostran imale su sastanak sa članovima porodica kidnapovanih i ubijenih Bošnjaka i odgovarale su na pitanja vezana za procesuiranje tog zločina pred domaćim ili međunarodnim pravosuđem. Narednog dana održana je radionica sa učenicima pribojskih srednjih škola, a tokom popodneva grupa učesnika okruglog stola posetila je Ramiza Ćatovića u njegovoj porodičnoj kući u Sjeverinu.