Misterija za orden fantoma iz Palate Srbije

Treće osnovno javno tužilaštvo u Beogradu i Služba za suzbijanje kriminala Uprave kriminalističke policije uhapsili su osam osoba, a za dvijema raspisale potjernice, zbog postojanja sumnje da su izvršili krađu državne imovine i to 43.000 ordenja izuzetno velike vrijednosti iz desnog krila zgrade SIV-a (Saveznog izvršnog vijeća, danas Palate Srbija). Ovako je glasilo saopštenje tog tužilaštva objavljeno u petak, 15. marta.

Iz inicijala osumnjičenih (i njihovih godina rođenja) vrlo brzo se iskristalisalo ime bivšeg državnog sekretara i funkcionera Demokratske stranke Slobodana Homena, te se fokus pažnje javnosti i medija okreće ka njemu.

Za to vrijeme, Homen, koji se trenutno nalazi van Srbije, najverovatnije u Dubaiju gdje živi i radi, oglašava se otvorenim pismom tvrdeći da “nije u bjekstvu” niti da iko traga za njim, da je cijeli slučaj politizovan, i postavlja pitanje da li se ovim zapravo skreće pažnja javnosti sa nekog sudskog procesa koji je u toku. I tako, dok se u danima nakon objelodanjivanja informacija o navodnoj pljački steže medijski obruč oko Homena, polako počinju da se preispituju, ali i kristališu nedoumice oko same pljačke.

NAGAĐANJA

U suštini, kada se sagleda sve što je do sada objavljeno i saopšteno javnosti, većina tvrdnji u etru je spekulativne prirode.

Za početak, kontradiktorne su informacije kada se pljačka tačno odigrala. “Blic” je, pozivajući se na svoje izvore, pisao da je do pljačke došlo 2007. godine, dok “Kurir” pominje period od 2010. do 2018. godine.

Prema listu “Kurir”, u kancelariji 559 su od 2008. godine bile smještene 493 kutije i 541 tubus sa odlikovanjima. “Nova rs” je pisala, pozivajući se na zvanične informacije, da je 2008. uvid u sobu bio omogućen na godinu dana “bez nadzora i bez ovlašćenja”, da bi sledeće godine jedan od sanduka bio zapečaćen u prisustvu Slobodana Homena. Dalje, navodi se da su 2010. godine neki od osumnjičenih, navodno po Homenovom usmenom nalogu, preuzeli jedan od sanduka i vratili ga nakon nekoliko mjeseci sa “oštećenim voštanim pečatom i kanapom”.

Da ordenje nedostaje, navodno je primjećeno u Ministarstvu pravde, kada je na njegovom čelu bio Nikola Selaković. On je ministar pravde prvi put postao 2012. godine da bi na vanrednim izborima dvije godine kasnije ponovo dobio istu funkciju i na njoj se zadržao do 2016. godine. Ministar za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja postao je 2022. godine. Inače, upravo ovo ministarstvo se nalazi u desnom krilu zgrade SIV-a odakle je, navodno, nestalo ordenje.

Dosadašnje informacije o tome kada je tačno utvrđeno da nedostaje ordenje nisu potpuno jasne. “Kurir” piše da je komisija tek 2018. godine utvrdila da nedostaje ordenje, ali Selaković tada nije bio ministar pravde. Sa druge strane, “Blic”, pozivajući se na svoje izvore, tvrdi da je nestanak otkriven još prije deceniju.

Dalje, neki mediji pišu da se nije vodila precizna evidencija o ordenju koje se nalazilo u spornim sobama. Ovo posljedično otvara pitanje kako je ono retroaktivno popisano kada ga više nije ni bilo.

NELOGIČNOSTI

U cijeloj priči, mnogo je više nelogičnosti nego tačno utvrđenih činjenica. Pored toga što su tvrdnje kada je ordenje nestalo kontradiktorne, nije objašnjeno ni kako je moguće iznijeti toliku količinu primjeraka iz zgrade koju koristi više ministarstava (između ostalog i Ministarstvo unutrašnjih poslova), a da niko ne primjeti.

Dalje, sam broj je vrlo diskutabilan, a pogotovo činjenica da se u jednoj (prema nekim izvorima tri) kancelariji deponuje toliki broj kutija, u koje može da stane 43.000 komada ordenja, zajedno sa manjim kutijama u kojima je ono upakovano.

Ipak, ovo je samo deo nelogičnosti. Heraldičar Dragomir Acović kaže za “Vreme” da je sve što je do sada objavljeno “po elementarnoj logici nerazumljivo”, počevši od toga da je “apsolutno nelogično” pominjanje količine od 43.000 primjeraka koji se nalaze u nekom depou ili kancelariji. Sagovornik kaže da toliko ordenja nema ni Kina, a ne Srbija, te da je stoga glavna pretpostavka kako je u pitanju staro ordenje iz socijalističke Jugoslavije.

Dodaje da od 1998. do 2008. godine nije podjeljeno više od 4000 ordena, kao i da ordenje koje dodjeljuju pojedina zasebna ministarstva (recimo Ministarstvo odbrane) nemaju veze sa ovom kancelarijom, te se primjerci nisu ni mogli nalaziti u desnom krilu zgrade SIV-a.

Sa druge strane, iako na prvi pogled djeluje da ukradena zbirka vrijedi pravo bogatstvo, u praksi stvari stoje drugačije. Acović objašnjava da “što se više nečega iznese na tržište, toliko puta mu se umanji vrijednost”. Na pitanje šta se uopšte može uraditi sa tolikom količinom ordenja, sagovornik kaže da nema odgovor.

Pogotovo što se u većini slučajeva, smatra on, ne radi o primjercima izrađenim od zlata i srebra. Kako kaže, takvih ordena od plemenitih metala sa dragim kamenjem je bilo, ali u malim količinama. Takođe, oni su uglavnom podjeljeni i već se nalaze u privatnim kolekcijama.

foto: dragan kujundžić

Međutim, nije jasno šta se dogodilo sa ukradenim ordenjem. Da se u međuvremenu pojavilo na tržištu, saznalo bi se. Acović objašnjava da je naše tržište malo i da se tačno zna ko se time bavi, te da se u roku od dvadeset četiri časa sazna kada se pojave neki dobri primjerci.

Ipak, jedan kolekcionar objašnjava za “Vreme” da iako nije poznato šta se sve nalazilo u depou, treba imati u vidu da je među odlikovanjima koja je dodjeljivala SFRJ bilo izuzetno vrijednih primjeraka. Sagovornik kaže da se “na lageru” sigurno nalazilo ordenje od zlata, srebra, platine, pa vjerovatno i po neki primjerak sa dragim kamenjem koji nije dodjeljen.

Kako dodaje, pominjao se orden Partizanske zvijezde prvog stepena, koji je u zlatu, potom orden Narodnog heroja (prvo pravljen u 24-karatnom, a potom 18-karatnom zlatu), kao i najvredniji – orden Jugoslovenske zvijezde. Kako kaže, sve i da je devedeset odsto bezvrijedno, depo je vjerovatno sadržao neke izrazito skupe komade.

Što se tiče ordenja iz perioda Kraljevine Srbije i Jugoslavije, njega u zgradi SIV-a nije moglo biti, jer je zgrada u kojoj se ono nalazilo uništena tokom bombardovanja u Drugom svjetskom ratu.

ISTRAGA DESET GODINA KASNIJE

Od momenta kada je otkriveno da nedostaje desetine hiljada ordena, pa do 15. marta 2024. godine kada je javnost saznala za pljačku, prošla je skoro decenija. Ipak, tužilaštvo i policija godinama nisu kretali u akciju.

Homenov advokat Nenad Konstantinović kaže za “Vreme” da je za krađu ordenja saznao preko medija, te da ni on, a ni njegov klijent nisu primili nikakav zvaničan dopis od nadležnih institucija. Dodaje da mu je “neshvatljivo” što je do krađe uopšte došlo i da bi javnost do sada bila obavještena.

Na pitanje da li je kuća njegovog klijenta pretresena, Konstantinović kaže da jeste, ali da “nije pronađeno ništa”. Dodaje da se u stanu Homenove majke nalazi kolekcija ordenja njegovog oca za koga kaže da je bio “najveći kolekcionar” i da je posjedovao primjerke iz monarhijskog perioda Srbije, Crne Gore i Jugoslavije, kao i ordenje iz SFRJ i Republike Srpske.

U vrijeme nastajanja ovog teksta, “Politika” piše, pozivajući se na navode iz tužilaštva, da su policijski službenici pretresom stanova osumnjičenih pronašli veću količinu ordenja. Takođe, tužilaštvo predlaže da se za Homenom raspiše potjernica. Navodi se da se osumnjičenima stavlja na teret da su izvršili krivično djelo u vremenskom periodu od 2009. godine do 2018. godine.

Da je do pljačke došlo, postaje sve jasnije nakon koraka koje preduzimaju policija i tužilaštvo, ali i dalje ostaju brojna pitanja na koja nema odgovora.

Otporaš, državni sekretar, poslanik i advokat

foto: nenad milošević / tanjug

Slobodan Homen rođen je 1972. godine. Završio je Pravni fakultet u Beogradu i bavio se advokaturom do ulaska u politiku 2007. godine.

Nakon studentskih protesta 1996 i 1997. godine osniva se Otpor, a Homen postaje jedan od lidera pokreta, zadužen za međunarodnu saradnju. Mediji su kasnije navodili da je Otpor kao organizacija dijelom iznajmljivao prostorije upravo od porodice Homen.

Padom Slobodana Miloševića, Otpor je izgubio svoj razlog postojanja te njegovo članstvo masovno prelazi u Demokratsku stranku. To je bio i Homenov put, a pojedini mediji su 2001. godine pisali da je upravo on predvodio struju koja se zalagala za prelazak organizacije u političke vode.

Do 2007. godine se bavio advokaturom kada napušta profesiju i ulazi u politiku.

Već sledeće godine postaje državni sekretar u Ministarstvu pravde, a 2011. godine preuzima funkciju Vladinog koordinatora za odnose sa javnošću. Za vrijeme njegovog mandata na mjestu državnog sekretara pokrenuta je reforma pravosuđa (2009. godine) koja se završila katastrofalno.

Bio je član Glavnog odbora DS-a i narodni poslanik nakon što je Srpska napredna stranka preuzela vlast. Stranku je napustio 2014. godine. Potom prelazi u Socijaldemokratsku stranku; narodni poslanik je bio do 2016. godine.

Dok je bio na rukovodećim funkcijama, mediji su ga dovodili u vezu sa malverzacijama i korupcijom povezanim sa firmama koje su u vlasništvu članova njegove porodice.

Bio je član Komisije za tajne grobnice koja je, između ostalog, trebalo da utvrdi lokaciju na kojoj je sahranjen Draža Mihailović. U više navrata se isticalo da je njegov djed po majci, takođe advokat Slobodan Subotić, zastupao Mihajlovića u procesu pred novim jugoslovenskim vlastima 1946. godine. Međutim, iako je Subotić bio angažovan u procesu protiv Mihajlovića i ostalih, on nije branio Mihajlovića već Boška Pavlovića, Radoja Kneževića i dr Milana Gavrilovića kao od suda određen branilac.

Nakon prvog pominjanja njegovog imena u kontekstu pljačke, Homen u odgovoru javnosti, između ostalog, postavlja pitanje “da li s njegovim imenom i navodno nestalim ordenjem kao dobrom medijskom pričom pokušava da se skrajne interesovanje sa nekog tekućeg, važnog, sudskog procesa”, kao i da li to “ima nekakve veze sa formiranjem buduće Vlade”… ili sa nekim “organizovanim kriminalnim grupama” kojima se zamjerio dok je bio državni sekretar.

U presretnutim Skaj razgovorima između braće Darka i Duška Šarića kaže se da su “za Homena sve dali Edu. On nosi kod Oskara. Mora on da vidi. Tako Edo kaže. Ceo predmet je kod njega. Pošto je Homen ušao u priču sa Prostranom iz SDPR-a. Ja sam sad. Ništa, oni kažu za Homena da vidimo 10-15 dana šta se dešava. Ako slučajno Oskar nije dao zeleno svjetlo da mi privatno tužbu podnesemo”.

O kom Homenu se govori, nikada nije utvrđeno, niti je do početka ove priče o pljački ordenja iko upirao prstom u Slobodana Homena.

Po sopstvenom priznanju, Homen je i sam kolekcionar ordenja, ali, kako je isticao, onog iz Kraljevine Srbije i Kraljevine Jugoslavije.