Lična priča
Pošta nevinim žrtvama, izjave predsednika Srbije i Mađarske. Dokument: Deklaracija Skupštine Srbije o 1945.
Poštu žrtvama srpske i mađarske nacionalnosti u Drugom svetskom ratu odali su 26. juna predsednik Mađarske Janoš Ader i predsednik Srbije Tomislav Nikolić.
Poštu srpskim žrtvama, stradalim u raciji hortijevske vojske i žandarmerije januara 1942. godine, oni su odali u muzeju „Topalov Magacin“, gde je tada ubijeno na stotine srpskih civila, a mađarskim žrtvama stradalim u odmazdi 1944. i 1945. godine polaganjem venaca na Spomenik mađarskim žrtvama.
Narodna skupština Republike Srbije, na vanrednom zasedanju održanom 21. juna 2013. godine, donela je Više: u dokumentu Deklaracija o osudi akata protiv civilnog mađarskog stanovništva u Vojvodini počinjenih 1944–1945.
Predsednik Mađarske je na posebnoj sednici u Skupštini Srbije u obraćanju poslanicima rekao:
„Ja, kao predsednik Mađarske, molim za oproštaj za zločine koje su, u ime Mađarske, u Drugom svetskom ratu Mađari počinili protiv nevinih Srba“, izjavio je Ader, obraćajući se poslanicima na posebnoj sednici u Skupštini Srbije.
Slobodna demokratska Mađarska osuđuje one koji su postupali protiv nevinih Srba, umnožavajući njihove patnje, rekao je Ader.
Mađarski predsednik je u Čurugu poručio da zločini nemaju poreklo, ni nacionalnost, kao i da ne postoje zločinački narodi, već samo zločinački postupci pojedinaca.
„To što sa predsednikom Srbije stojim na ovom mestu i klanjamo se senima jasna je poruka, upućena svakom Srbinu i Mađaru, da mi koji smo živi danas imamo snage da se suočimo sa prošlošću i istinom…“
Crna ćuprija je potes površine 472 ha, koji se nalazi 10 km od Žablja prema Tisi, na putu od Novog Sada ka Zrenjaninu. Na ovom mestu je fašistički okupator januara 1942. izvršio masovno streljanje rodoljuba iz opštine Žabalj. U bezumnoj akciji Hortijevih sledbenika, koja je smišljeno i organizovano zahvatila jugoistočni deo Bačke uključujući i veća mesta kao što su Novi Sad, Čurug i Bečej, stradalo je nekoliko hiljada nedužnih ljudi. Crna ćuprija je nekada povezivala dve obale reke Jegričke, ali je regulacijom kanala Dunav – Tisa – dunav, izgubila svoju funkciju. Mesto je obeleženo spomenikom. U znak sećanja, na borbu naroda Šajkaške protiv fašističkog terora, nedaleko odatle podignuta je i spomen – skulptura, visine 9 metara, rad Jovana Soldatovića (na slici).
Izvor Opština žabalj, Spomenici kulture
U pogromu koji su mađarski fašisti Mikloša Hortija izvršili nad Srbima i Jevrejima u Novom Sadu od 21.do 23. januara 1942. tokom Drugog svetskog rata, za tri dana je u vodama Dunava nestalo preko 1300 Novosađana, a stradala su i sela u okolini Čurug, Nadalj, Gospođince, Šajkaška i Đurđeva, kao i grad Bečej. Ukupan broj nestalih tokom pogroma je oko 4500.
Izvršioci zločina pripadnici vojske i žandarmerije, kao i pojedini ekstremni civili su u to vreme odlikovani honvedskim „Krstom narodne odbrane“ (Nemzetvedelmi Kerest) i „Spomenicom južnih krajeva“ (Del-videki Emlekerem).
„Morali smo da čekamo 70 godina kako bismo zajednički mogli da izgovorimo da zločini nemaju poreklo, ni nacionalnost, da ne postoje zločinački narodi, već samo zločinački postupci, zločinački porivi grešnih ljudi. Nije najvažnije da li su žrtve bili Srbi ili Mađari, nego to što su svi do poslednjeg bili nevini ljudi“, naglasio je Predsednik Mađarske
Ader.
Predsednik Srbije Tomislav Nikolić je pozvao da događaj posvećen nevino stradalim precima sa obe strane, potomci upamte kao simbol istinskog pomirenja naših naroda i zalog obostranih iskrenih nastojanja da, kao susedi, još više doprinosimo međusobnom zbližavanju, razumevanju, saradnji, prijateljstvu.
Citirajući poruku iz Poslanice Rimljanima „Koliko je do vas, budite u miru sa svima“, predsednik Tomislav Nikolić je istakao da ona sadrži mudrost taloženu vekovima i potpisanu imenima neizmernog broja nevino postradalih u istoriji ljudske vrste.
Nikolić je ukazao da je prošlost dva bliska, susedna naroda i njihovih država prolazila kroz brojne mene opšteevropskih istorijskih tokova i da su, nalazeći se na raskršću svojevrsnih civilizacijskih ruta, na izuzetnom geostrateškom položaju, naši narodi neretko bili izloženi ratnim vihorima i razaranjima.
Najčešće saveznici u borbi protiv zajedničkog neprijatelja, Srbi i Mađari bivali su, dodao je, i na suprostavljenim stranama, što je dovodilo do tragičnih posledica.
Dinamična, a u pojedinim razdobljima i tragična istorija ovih prostora, činila da se naši narodi i države nađu i na suprotstavljenim stranama, kao i da su tragične stranice zajedničke prošlosti vezane za oružane sukobe i stradanja u Prvom i Drugom svetskom ratu.
„Ta dva međunarodna sukoba obeležena su neprijateljstvom našim tadašnjih država, razaranjima naseljenih mesta, ubijanjem nedužnih civila i uništavanjem kulturne baštine. Tragični događaji koji su se odigrali tokom tih ratnih godina, istorijska su opomena koja i danas nedvosmileno ukazuje na potrebu života u miru i međusobnom razumevanju“, poručio je predsednik Srbije, naglasivši : «Osnovno ljudsko pozvanje jeste da pamtimo, ne zaboravljamo i praštamo jedni drugima, a tome pristupamo iskreno, zajednički i sa istim osećanjem posvećenosti.
„Stekli su se uslovi da našu prošlost prepustimo kritičkoj istoriografiji, a nadasve stručnjacima okupljenim u Međuakademijskoj komisiji Srpske akademije nauka i umetnosti i Mađarske akademije nauka. Naša zajednička podrška njihovom radu predstavlja najznačajniji doprinos daljem građenju prijateljstva i dobrosusedskih odnosa Mađarske i Srbije“, zaključio je Nikolić.
Predsednik Srbije Tomislav Nikolić je podsetio da su se Mađari i Srbistvarajući, snažeći i braneći svoje države, počev od Srednjeg veka pa sve do savremene istorije, prožimali u brojnim oblastima društvenog delovanja: kulturi, nauci, obrazovanju, umetnosti, rekao je Nikolić.
On je, između ostalog, podsetio da su se Nemanjići ženili mađarskim princezama, da su Srbi i Mađari pred opasnostima koje je nosila osmanska najezda u 14. veku, dobili su ulogu odbrambenog bedema Evrope i hrišćanstva i da su se junački odupirali moćnoj osmanskoj vojsci, štiteći kulturu i civilizaciju kojoj su pripadali.
Kako je dodao, stoga ne čudi što se na Beogradskoj tvrđavi nalazi spomenik Mađarima koji su, predvođenim slavnim Sibinjanin Jankom, rame uz rame sa Srbima odbranili Beograd 1456. godine.
Predsednik Srbije je naveo i da su brojni primeri junaštva zajedničkih predaka dva naroda u doba austro-turskih ratova u 17. i 18. veku, kao i da su našu istoriju obeležile dve velike seobe Srba u severne regije, posebno pomenuvši seobu pod Arsenijem III Čarnojevićem. Među primerima dragocenog preplitanja prošlosti dva bliska naroda Nikolić je pomenuo i Sent Andreju kod Budimpešte i tvrđavu Bač.
Prema njegovim rečima, preci dva naroda nastavili su da podržavaju jedini druge i u vreme vožda Karađorđa i Miloša Velikog.
Nikolić je podsetio i da je prijatelj utemeljivača srpskog teatra Joakima Vujića bio Ištvan Balog, slavni mađarski dramaturg, reditelj i glumac, čija je drama „Černi Đorđe“ veličala srpsku narodnu pobunu i Karađorđa toliko da su austrijske vlasti zabranjivale njeno izvođenje.
On je naveo i primer pesnika Aleksandra Petrovića, poznatijeg pod imenom Šandor Petefi, koji je, kako je istakao, pevao o slobodi sveta.
Spomenik mađarskim civilnim žrtvama u Čurugu
Narodna skupština Republike Srbije, na šestom vanrednom zasedanju u 2013. godini, održanom 21. juna 2013. godine, donela je Deklaraciju o osudi akata protiv civilnog mađarskog stanovništva u Vojvodini počinjenih 1944–1945.
1. Narodna skupština Republike Srbije najoštrije osuđuje akte protiv civilnog mađarskog stanovništva u Vojvodini počinjene 1944–1945. godine kojima su određena lica, iz nacionalnih razloga, lišena života, slobode ili drugih prava, bez sudske ili administrativne odluke.
2. Narodna skupština Republike Srbije najoštrije osuđuje odluke Komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača u Vojvodini kojima su proglašeni ratnim zločincima po osnovu nacionalne pripadnosti stanovnici opštine Čurug, sreza žabaljskog u Vojvodini, 22. januara 1945. godine, i po osnovu nacionalne pripadnosti stanovnici opštine Mošorin, sreza titelskog u Vojvodini, 26. marta 1945. godine, ne dovodeći u pitanje individualno utvrđenu odgovornost onih lica čija krivica je dokazana.
Narodna skupština Republike Srbije najoštrije osuđuje i akte državnih organa po osnovu nacionalne pripadnosti prema stanovnicima opštine Žabalj, donete analognom primenom odluke od 22. januara 1945. godine, koja se odnosi na stanovnike opštine Čurug.
3. Narodna skupština Republike Srbije izražava svoje uverenje da je oslobađanje od kolektivne odgovornosti koja je nakon Drugog svetskog rata nametnuta pojedinim nacionalnim zajednicama u Vojvodini odlukama tadašnjih državnih organa u interesu razvoja duha tolerancije i međusobnog uvažavanja nacionalnih zajednica i svih građana koji žive u Republici Srbiji…
Arhiva nedeljnika Vreme obuhvata sva naša digitalna izdanja, još od samog početka našeg rada. Svi brojevi se mogu preuzeti u PDF format, kupovinom digitalnog izdanja, ili možete pročitati sve dostupne tekstove iz odabranog izdanja.
Vidi sve
