Matija ante portas

Krajem oktobra 2018. godine vest o zabrani Matiji Bećkoviću da uđe u Crnu Goru odjeknula je kao bomba.

foto: ivan šepić

Kako je moguće da srpskom akademiku i čoveku za koga se govorilo da je jedini naslednik Petra Petrovića Njegoša, jednom od najvećih pisaca srpskog jezika i jednom od utemeljivača Crne Gore, pesniku koji je decenijama unazad opevao upravo Crnu Goru, jezik i narav njenih stanovnika, zabraniti da uđe u tu državu iz koje je i sam poreklom?

Nije trebalo dugo a da se glas proširi, da se ceo region uznemiri i zapita šta je to ostareli pesnik mogao da uradi a da ga se tretira kao kriminalca ili teroristu – da postane osoba koja je pretnja ustavnom poretku jedne nezavisne države, članice NATO-a i buduće članice EU. Matija je Bećković, čini se, pod stare dane dobio najveće pesničko priznanje: da su njegove reči ubojitije od bombi, da je njegovo pesničko „ćeranje“ prepoznato kao vojska koja preti da ugrozi mladu i krhku crnogorsku nezavisnost.

Pored njega, brujali su mediji, zabrana se odnosi i na istoričare Čedomira Antića i Aleksandra Rakovića iz Beograda te Dejana Mirovića profesora Pravnog fakulteta Univerziteta u Prištini. Pritom, potonji ima porodicu koja živi u Ulcinju.

Šta su ovaj pesnik, dvojica istoričara i jedan pravnik uradili da im se ime nađe na nekom spisku nepoželjnih osoba i da njihovo delovanje bude prepoznato kao antidržavno? Do sada nismo saznali šta je uzrok tome, kao i to da li „spisak postoji“ zaista.

Ono što se zna je sledeće.

TAJNI DOKUMENT: Gojko Raičević je urednik portala IN4S.net čija se redakcija nalazi u Podgorici. Ovaj medij je prepoznat kao „prosrpski“, a sam Raičević je bio prebijan u demonstracijama koje je opozicija u Crnoj Gori ranijih godina organizovala.

To je i portal koji sadašnjeg predsednika Vlade Crne Gore naziva „vođom mojkovačkog klana“ na primer, a suštinski se trudi da „jača kritičku svest i demokratizuje javnu sferu u Crnoj Gori“, kako su sami sebe okarakterisali.

Raičević je pre novinarstva bio preduzetnik, a poslednjih godina bije ljutu medijsku borbu na turbulentnom crnogorskom političko-medijskom tržištu.

On je čovek od koga je potekla informacija o spisku nepoželjne četvorice: prema njegovom telefonskom svedočenju, nekoliko dana pre nego što je informacija procurila u javnost, on je video dokument kod službenika crnogorskog MUP-a na kome su stajala ta imena i čini se da se dokument otprilike zvao „Spisak osoba kojima se zabranjuje ulazak u Crnu Goru“.

Dakle, Raičević nema kod sebe taj dokument, niti ga je imao, tvrdi da mu je neko to pokazao, on je shvatio da je to odluka Vlade Crne Gore i potrudio se da o tome obavesti javnost. Kada je došao do te informacije, nazvao je trojicu od četvorice „osumnjičenih“ i obavestio ih o tome, a potom je informaciju proširio po regionu na različite adrese sa svog portala.

Uglavnom, info grudva se zakotrljala i sve je postalo mnogo uočljivije kada je vest objavio najveći portal na ovim prostorima „Blic“ u sredu 31. oktobra 2018. godine na Svetog Luku. „Blicu“ je kao izvor poslužila vest novinske agencije Srna iz Republike Srpske.

Požar je upaljen, počeli su telefoni da zvone, zapalile su se „društvene mreže“, novinari su se razleteli da zovu ovu četvoricu kojima se zabranjuje da idu u nekadašnje „drugo oko u glavi“.

VUČIĆ I MILO: Dan kasnije, 1. novembra na Dan pobede u Prvom svetskom ratu, dok većina onih koji su čuli da „Matija ne može u Crnu Goru“ veruje da je akademik krenuo pa su ga vratili sa granice, oglasio se, razume se, i predsednik Srbije Aleksandar Vučić. On je pomirljivim i zabrinutim tonom govorio o tome u vanrednom intervjuu za TV Prvu iz Beograda i poručio da mu je Nebojša Stefanović rekao da „spisak postoji“, da će još proveriti sa crnogorskom stranom i da Srbija neće uvoditi protivmere tog tipa.

Vučić je rekao i da je Srbija uvela meru zabrane ulaska za one koji dolaze iz kriminalnog miljea – nekih 300 osoba za koje se sumnja ili zna da su osvedočeni pripadnici nekog kriminalnog klana. Ova mera bila je najavljena u Srbiji još u oktobru 2016. godine kada je ubijen Aleksandar Stanković zvani Sale Mutavi, kriminalac i narko-diler iz Beograda, čije je ubistvo izazvalo nervozu i histeriju u vrhu srpske vlasti.

Vučićev glas sa Prve stigao je i do Podgorice, i crnogorska vlada je hitno saopštila nešto što bi moglo da znači da „spisak postoji“ ali da je njegovo postojanje opravdano.

Ovde prenosimo saopštenje u celini:

„Povodom medijskih napisa o zabrani ulaska u Crnu Goru pojedinim srpskim intelektualcima, Vlada saopštava da je izrada bezbjednosnih procjena u vezi sa pojedinim događajima i djelovanjem pojedinaca koji bi mogli ugrožavati nacionalnu bezbjednost i državne interese Crne Gore, odnosno narušavati njen ugled i dostojanstvo, stalna obaveza službi bezbjednosti.

Ukazujemo da je naša Ustavna i moralna obaveza da od nedobronamjernih pojedinaca štitimo stabilnost i bezbjednost zemlje, ali i spokoj svih njenih građana, uključujući i državotvorna, patriotska i nacionalna osjećanja najvećeg broja njih.

Uvjereni smo da bi se na sličan način odnijela i svaka druga odgovorna Vlada, bilo gdje na svijetu. S tim u vezi, ne samo da razumijemo već i cijenimo kada predsjednik Vučić i drugi srpski zvaničnici štite interese i dostojanstvo Republike Srbije.

Podvlačimo da ovaj pristup, iako nam se to želi podmetnuti, nema nikakve veze sa zabranom slobode mišljenja, već se jedino i isključivo odnosi na sprečavanje stranih državljana da u Crnoj Gori izazivaju ili podstiču netrpeljivost, vrijeđaju ugled ili slave nasilni nestanak Crne Gore.

Takođe saopštavamo da ne postoje nikakvi spiskovi nepoželjnih osoba, već nadležni državni organi u svakom konkretnom slučaju procjenjuju koja bi lica svojim djelovanjem mogla ugroziti zaštićene vrijednosti i interese Crne Gore i njenih građana.“

Moglo bi se zaključiti da ne postoji nikakav dokument na kome piše da se četvorici pomenutih zabranjuje ulazak u Crnu Goru, ali se ostavlja mogućnost da Vlada osigura bezbednost svojim podanicima i od napada rečima, napada slobodnim mišljenjem i tome slično.

ŠTA JE GREH I OTKUD OVO: A zašto se uopšte dogodilo ovo što se dogodilo ako izuzmemo ono što je opšte mesto u javnom diskursu Srbije i Crne Gore a to je da pesnik Bećković i istoričar Antić, kao poznatiji deo ovog četverca, nisi najveći „fenovi“ Mila Đukanovića i njegove višedecenijske uprave u Crnoj Gori, te da svojim javnim govorom, a Antić i kolumnama i podgoričkom „Danu“, na neki način zagovaraju odbranu srpskog interesa, odnosno interesa srpskog naroda u Crnoj Gori?

U tekstu koji je prvobitno objavljen na Srni objašnjenje je dao Raković: „Zabrana ulaska uvedena je da bi nam se onemogućilo da govorimo na akademijama povodom 100 godina ujedinjenja Srbije i Crne Gore, odnosno srpskog ujedinjenja 1918. godine.“

Dakle, Raković, Bećković i Mirović trebalo je da se nađu na nekoj vrsti mini-turneje po Crnoj Gori, da besede na skupovima koje organizuju lokalne srpske organizacije u cilju obeležavanja 100 godina od trenutka kada je Crna Gora odlučila da se prisajedini novoformiranoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.

Taj datum nije nešto čime se ponosi sadašnja vlast u Crnoj Gori, štaviše, trenutni premijer Duško Marković je o tom trenutku u istoriji govorio kao o negativnoj stvari jer je Crna Gora izgubila svoju državnost koju je potvrdila na Berlinskom kongresu 1878. i potom obnovila u proleće 2006. godine.

Za one koji se osećaju Srbima u Crnoj Gori teško je da prihvate da su nacionalna manjina, da postoji crnogorski jezik, crnogorska istorija i tradicija van srpske istorije i tradicije. Lako je sa takvim stavom povezati i neka stanovišta koja je izgovarao Matija Bećković, ali, na kraju, on je veliki srpski i crnogorski pesnik i teško da će bilo koja njegova reč van onoga što je njegova poezija uticati na njegov status u književnoj istoriji dva naroda.

S druge strane, zaista izgleda smešno da se jedna država plaši onoga što bi mogli da kažu trojica ljudi na nekim događajima ograničenog dometa ili nekakvih kolumni u jednom dnevnom listu. Niti je Matija terorista i ne može se izjednačiti sa teroristom, niti je govoriti o „srpskom pitanju“ u Crnoj Gori neka tabu tema s obzirom da se gotovo trećina stanovnika deklarisalo kao Srbi. Međutim, u situaciji kada su u Crnoj Gori na vlasti isti ljudi skoro 30 godina, a u Srbiji je na vlasti režim koji je na neki način učio politiku od Mila Đukanovića, može se pretpostaviti da i ovakvi događaji služe da bi se nešto drugo prikrilo, a da se strasti usmere tamo gde ih je najlakše potpaliti.

Direktorka Centra za građansko obrazovanje iz Podgorice Daliborka Uljarević, organizacije koja se preko deceniju i po bavi pokušajima da u Crnoj Gori razvija demokratske vrednosti, kaže u izjavi za „Vreme“ da je Crna Gora razapeta između dve verzije cirkuskog patriotizma:

„Crnogorskima vlastima ne odgovara građanski patriotizam u čijem centru su građani i njihova sloboda i u kojem se razbijaju njihove klijentelističke i nepotističke mreže. A najveći neprijatelji Crne Gore su u Crnoj Gori – među onim donosiocima odluka koji su davno zgazili javni interes, koji se boje samo suda partije, koji imaju veliku moć i propratne koristi, ali ne i odgovornost. Na žalost, ne mali dio opozicije je „zagrizao patriotske koske“ koje je vlast bacila i umjesto da se insistira na rješavanju gorućih problema mi imamo jedan nestvarno arhaičan pristup i diskurs u kojem se olako mjere nacionalna krvna zrnca i revitalizira dogma o unutrašnjim i spoljnim neprijateljima.“

Drugi sagovornik „Vremena“, Nedjeljko Rudović, samostalni poslanik u parlamentu Crne Gore i nekadašnji novinar dnevnog lista „Vijesti“, kaže da je posle ovog Matija zasigurno prisutan u svakoj kući u Crnoj Gori:

„Eto kako jedna odluka postigne potpuno suprotan cilj. Neko iz njemu znanih pobuda, često iz gole mržnje, negira i nipodaštava istoriju i kulturu Crne Gore gdje stigne. Ali onaj ko hoće da Crna Gora jača, ne zabranjuje tim osobama da uđu u Crnu Goru. Time stvaraju utisak da četvorica, kakvi god da su, mogu podriti cijelu jednu državu. Da je ovo država u kojoj se zna red i u kojoj svi koji hoće da napreduju imaju iste šanse, Matija ne bi imao pristalica. Ovakva vlast proizvodi razne matije i inadžije. Sada im ne daju u Crnu Goru, a nikakvo čudo ne bi bilo da im opet daju najviše državne nagrade. Profitiraju i jedni i drugi, a gube svi, koje god nacije bili, koji bi da normalno žive.“

Uljarević kaže da čitav ovaj „medijski događaj“ služi da bi se prikrile važne stvari o kojim se ne govori u Crnoj Gori:

„Tako je, na primjer, ovih dana sjenka ‘ugroženosti države’ od nekoliko ekstremnih srpskih intelektualaca prekrila ‘provlačenje’ kroz skupštinsku proceduru opasnih izmjena i dopuna Zakona o eksproprijaciji po kojima će Vlada moći da oduzima imovinu našim građanima i građankama za koju sama procijeni da je od javnog interesa a da ti isti građani ostanu uskraćeni za adekvatne sudske mehanizme zaštite.

Bećković je realno bitan jedino u ovoj i ovakvoj Crnoj Gori – kao neko sa kim se ova vlast može ‘ćerati’ i od toga imati koristi i kao neko ko se sa ovom vlašću može ‘ćerati’ i od toga imati koristi.“