Bez obzira na to da li su glavni akteri političari Kraljevine Jugoslavije, komunisti, perjanice Miloševićevog režima ili sadašnji akteri političke scene Srbije, cilj tih sukoba bio je i ostao isti – apsolutno i što manje kontrolisano upravljanje prirodnim i materijalnim resursima Vojvodine
Listajući stare brojeve „Politike“ može se naći i Otvoreno pismo grupe istaknutih intelektualaca rođenih na teritoriji Vojvodine koji žestoko osuđuju tadašnje „separatističke težnje Prečana“. Datum objavljenog pisma – 12. oktobar 1936. godine. Povod za pismo – sve izraženiji politički zahtevi oličeni u paroli „Vojvodina Vojvođanima“ koja je prvi put formulisana 1932. godine tzv. Novosadskom rezolucijom. Iako je povod za nastanak ovog teksta istorijski jubilej, devedeseta godišnjica ujedinjenja Vojvodine i Srbije, hajde da za trenutak istoriju ostavimo po strani. Dakle, otvoreno pismo grupe istaknutih intelektualaca, datum – 16. oktobar 2008. godine, mesto – dnevni list „Politika“, povod – najava usvajanja Statuta Vojvodine kojim se priprema „secesija Subotičkog okruga a možda i čitave Vojvodine“. „Taj statut je posledica današnjeg komunističkog falsifikovanja istorije, čiji je cilj razbijanje srpskog naroda putem stvaranja novih država i veštačkih nacija“, tvrdi se u pismu koje su inicirala i potpisala šezdeset četiri intelektualca, među kojima i članovi Akademije nauka i umetnosti, univerzitetski profesori, književnici, novinari, kompozitori… O čemu je reč? Da li su zalaganja za autonomiju Vojvodine zasnovana na komunističkim falsifikatima? Zar ni posle toliko godina elita ovog društva nije uspela da pronađe adekvatan i opšteprihvatljiv model funkcionisanja Vojvodine unutar Srbije?
Iako na teritoriji Bačke, Banata i Baranje Srbi nisu imali apsolutnu većinu (čine oko 35 odsto tadašnjeg stanovništva), 25. novembra 1918. godine u Novom Sadu sazvana je Velika narodna skupština na kojoj su se, zajedno sa hrvatskim (bunjevački) predstavnicima ovih oblasti i uz pokliče „Živela Srbija! Živeo kralj Petar! Živeli Francuzi! Živela Amerika!“, priključili Kraljevini Srbiji. Dan ranije, poslanici Narodne skupštine u Rumi proglasili su da se i Srem priključuje Kraljevini Srbiji. Istoričari koji se bave ovim pitanjima slažu se da je ujedinjenje sa nacionalnom maticom bilo apsolutni ideal najvećeg dela srpske političke i društvene elite koja se nalazila u tadašnjoj Vojvodini. Ono što je razlikovalo jednog Jašu Tomića od Vase Stajića jesu model ujedinjenja i način budućeg funkcionisanja te zajednice. Tu nastaju sukobi koji traju do danas. Zbog čega? Domaća istoriografija i publicistika kažu da od sredine dvadesetih godina XX veka pa sve do danas između Novog Sada i Beograda traje konstantan politički sukob koji pokreću i održavaju pre svega ekonomski razlozi. Prednost se daje ekonomskim razlozima jer vojvođansko društvo 1918. godine (dve trećine stanovništva nije bilo srpske nacionalnosti ) ni blizu nije isto kao danas, ne samo zbog toga što Srbi danas čine oko 70 odsto stanovništva Vojvodine već i zbog činjenice da Vojvodina i Srbija odavno pripadaju istoj ili veoma sličnoj političkoj i kulturnoj celini koja je prožeta jedinstvenim sistemom društvenih vrednosti. Dakle, obratimo pažnju na ekonomske razlike koje su te 1918. godine, ako se uzmu u obzir katastrofalna razaranja kroz koje je prošla Srbija u Prvom svetskom ratu, bile ogromne. U tim okolnostima apsolutna kontrola i upravljanje svim materijalnim i prirodnim resursima ne samo Vojvodine već i čitave Kraljevine SHS koju je Vidovdanskim ustavom 1921. godine nametnula vladajuća srpska elita okupljena oko Pašića i Karađorđevića u početku su nailazili na nerazumevanje koje se vremenom pretvorilo u otvorene političke sukobe.
Na više mesta objavljeni podaci Narodne banke Kraljevine SHS pokazuju da su u Vojvodini 1925. godine naplaćivana 22 različita poreza što predstavlja drastično više od bilo koje druge oblasti u tadašnjoj državi. U brojkama, na teritoriji Vojvodine iste godine je naplaćeno oko 131 milion dinara poreza dok je u Srbiji (sa Kosovom, Makedonijom i Crnom Gorom) naplaćeno 60 miliona. Da li je onda čudno što su samo par godina posle ujedinjenja upravo Srbi stali na čelo političkih inicijativa koje su zahtevale redefinisanje odnosa sa Srbijom i parole „Vojvodina Vojvođanima“? Evo još jednog ekonomskog primera, ovoga puta iz posleratne, socijalističke Jugoslavije u kojoj je Vojvodini priznat status autonomne pokrajine. Kada razgovarate sa nekadašnjim visokim funkcionerima Autonomne pokrajine Vojvodine, kao prvi i jedan od najžešćih unutarpartijskih sukoba na relaciji Beograd – Novi Sad neće navesti odredbe Ustava iz 1974. godine niti „jogurt“ revoluciju iz 1988. godine, već pitanje ko će i na koji način upravljati potvrđenim rezervama nafte u Vojvodini. Taj sukob kulminirao je 1963. godine i definitivno podelio dva nesporna i verovatno najznačajnija komunistička lidera Vojvodine Jovana Veselinova i Stevana Doronjskog. Da li uopšte treba reći da je „novosadska“ strana tada optužena za separatističke težnje i nedostatak razumevanja za funkcionisanje celine ili se to samo po sebi podrazumeva? Ali takvih primera ima i danas i oni se po svojoj suštini ne menjaju. Kada Bojan Kostreš, kao tadašnji predsednik Skupštine Vojvodine, pita ministra Velju Ilića da pokaže ugovor o koncesiji za autoput, Velja odgovori da ima informacije da je štampanje vojvođanskih pasoša u odmakloj fazi i da iza toga stoji Bojan Kostreš, lično! Bez obzira na to da li su glavni akteri političari Kraljevine Jugoslavije, komunisti, perjanice Miloševićevog režima ili sadašnji akteri političke scene Srbije, cilj tih sukoba bio je i ostao isti, apsolutno i što manje kontrolisano upravljanje prirodnim i materijalnim resursima Vojvodine. Ne treba imati zablude, tom cilju teže i uvek su težile obe strane. Tek posle toga dolazi manje ili više izražena briga, odnosno nebriga o multietničkom identitetu Vojvodine, kvalitetu života njenih stanovnika, obrazovanju, infrastrukturi ili zdravstvenom sistemu.
Uništavanje kulturnog nasleđa je zločin, a ako to neko radi svojoj zemlji, onda je to jasan čin izdaje, kažu u naslovnoj temi novog „Vremena“ konzervatori Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kojima se preti otkazom ako ne uklone Generalštab i okolne zgrade sa spiska zaštićenih dobara
Od zaposlenih u Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kulture se traži, pod pretnjom otkaza, da postupe protiv Ustava, profesije i morala, kako bi leks specijalis o Generalštabu zaživeo u praksi. Oni odbijaju. Šta je to što im se dešava i koje vrednosti Generalštaba štite
Sa raznih strana razni dobro obavešteni ljudi javljaju da je Maji Gojković istekao rok trajanja i da će joj uskoro biti uručena zahvalnost za saradnju. U kojoj formi, videćemo. Ako će tako biti, zašto je Maja nastradala? Ona je poslušna, ali možda ne baš toliko koliko se od nje očekivalo. Možda se pravila luda više nego što joj je to bilo dozvoljeno. Prošle godine je preko noći likvidirana Razvojna agencija Vojvodine, koju je u toj formi osnovala Mirovićeva vlast. Deo zaposlenih, oni podobni, prebačen je u Fond za evropske poslove AP Vojvodine, kojim rukovodi “poznati evropejac” Ognjen Dopuđ, prepoznatljivog izgleda, “slavan” po tome što je fizički napadao i vređao studente koji su u septembru prošle godine blokirali ulaz u novosadski Rektorat. E sada, da li eventualni odlazak Maje Gojković ima veze sa svim ovim? Ako ima, onda je to zbog toga što nije bila efikasnija i brža u diferencijaciji, druge nema
Kako se odnosi na međunarodnom planu komplikuju i sukobi pojačavaju, sve više postaje jasno da desetogodišnje tvrdnje Aleksandra Vučića kako Srbija sa pojedinim državama ima bratske odnose nisu ništa drugo osim prazne priče
S obzirom na to da je bruto društveni proizvod Srbije oko 80 milijardi evra, a prihod Nisa u 2023. bio je oko 3,4 milijarde, gde je dodata vrednost oko 300 miliona, udeo u rastu BDP manji je od polovine procenta, ali gašenje rafinerije utiče i na rast cena, kao i na devizno tržište i neizbežan rast inflacije
Donald Tramp konačno je do pucanja zavrnuo ruku Aleksandru Vučiću, pa naprednjački režim pred rusofilskim biračkim telom pravi sebi alibi da izbaci Ruse iz NIS-a – ako ne može milom, onda silom
Čak su i nacisti i komunisti bili shvatili da se bez elementarne pravne sigurnosti i kulture ne može vladati. Vučićeva primitivna ekipa, međutim, nije
Zet Kušner sigurno razmišlja vredi li sa Vučićem, Jovanovim i drugim ćacijima saditi tikve. Prilikom otimačine Generalštaba ispali su smotana banda koja se u toku pljačke banke bez maski krevelji u kamere i ostavlja na pultu ličene karte
Arhiva nedeljnika Vreme obuhvata sva naša digitalna izdanja, još od samog početka našeg rada. Svi brojevi se mogu preuzeti u PDF format, kupovinom digitalnog izdanja, ili možete pročitati sve dostupne tekstove iz odabranog izdanja.
Vidi sve
