Prve devojke koje su završile fakultete u Beogradu bile su Leposava Bošković i Kruna Dragojlović, obe diplomirale 1891. godine. Inače, Beogradski univerzitet je osnovan 1905, a studentkinje su prestale da budu izuzetak jer im je i formalno omogućeno redovno studiranje. Uoči Prvog svetskog rata devojke su činile deset odsto studentske populacije, što je bilo približno evropskom proseku
U prvim godinama postustaničke Srbije obrazovani ljudi bili su ređi i od topova. Bila je to je zemlja jednakih seljaka bez jasne društvene elite, koju su činili tek poneki trgovac, lokalni knez ili iguman manastira. Bolje stanje je bilo među Srbima u Austrougarskoj carevini i na tom području trebalo bi tražiti prve obrazovane devojke i žene tog vremena.
Ipak, već 1832. godine među malobrojnim beogradskim đacima bilo je i 16 devojčica, a prva osnovna škola za žensku decu osnovana je 1845. godine u Paraćinu. Desetak godina kasnije taj broj je narastao na 30 “ženskih” škola, a 1863. godine osnovana je Viša ženska škola u Beogradu, kojoj je prevashodni cilj bio obrazovanje budućih učiteljica. Za upravnicu je postavljena Katarina Milovuk, rodom iz Novog Sada. Ona je stekla obrazovanje u Rusiji, gde je položila i pedagoški državni ispit, te je prelaskom u Srbiju kao devetnaestogodišnjakinja postala direktor škole kojom je upravljala trideset godina. Inicirala je i osnivanje Beogradskog ženskog društva, koje pokreće časopis “Domaćica”, a on je, po slovu tada važećih zakona, dugo morao imati muškarce za odgovorne urednike. Između ostalog, Milovuk je autorka udžbenika Istorija sveta u kratkom pregledu za ženskinje (1871), u izdanju Glavne srpske knjižare J.D. Lazarevića, u sveskama koje su izlazile jednom mesečno.
STUDENTKINJE PRESTAJU BITI IZUZETAK
Velika škola u Beogradu, kao preteča Beogradskog univerziteta, osnovana je 1863. godine i sastojala se od tri odeljenja (buduća fakulteta): Filozofskog, Tehničkog i Pravnog. U tadašnjoj Kneževini Srbiji devojke su u ogromnom broju bile nepismene, a razni propisi, bez obzira što nije bilo eksplicitne zabrane, obeshrabrivali su žene da pokušaju da upišu jedinu visokoškolsku ustanovu u mladoj Kneževini.
Dok je na čelu Visoke škole bio Josif Pančić, Draga Jočić je 1871. godine upisala Filozofski fakultet kao vanredni slušalac. Već posle jednog semestra otišla je u Cirih i upisala Medicinski fakultet, koji je studirala do izbijanja Srpsko-turskih ratova 1876, kada se vratila u otadžbinu i priključila srpskom ratnom sanitetu. Nakon okonačanja ratova vraća se na studije, završava ih 1879. i postaje prva žena sa titulom doktora medicine u nezavisnoj Srbiji. Ovaj uspeh još više dobija u težini ako se uporedi sa podatkom da su prve devojke koje su stekle visoko obrazovanje u Evropi diplomirale 1868. godine.
Draga Jočić je postala lekarski pomoćnik 1881. u Državnoj bolnici i pored činjenice da joj je komisija Ministarstva unutrašnjih dela još ranije “nostrifikovala” stečeno zvanje, koje joj je priznato tek nakon Prvog svetskog rata.
Prve studentkinje koje su završile fakultete u Beogradu bile su Leposava Bošković i Kruna Dragojlović, obe diplomirale 1891. godine. Inače, Beogradski univerzitet je osnovan 1905. godine sa sedištem u Kapetan-Mišinom zdanju i učionicama za to vreme velelepne zgrade, a studentkinje su prestale da budu izuzetak jer im je i formalno omogućeno redovno studiranje. Uoči Prvog svetskog rata devojke su činile deset odsto studentske populacije, što je bilo približno evropskom proseku.
CIGLA PO CIGLA
Nakon 1918, broj studentkinja na Beogradskom univezitetu stalno se uvećava i uskoro osnivanje ženskog studentskog doma postaje nasušna potreba u razrušenom glavnom gradu Kraljevine SHS. Prilikom osnivanja Udruženja studentkinja Beogradskog univerziteta 1921, kao glavni cilj je postavljeno podizanje studentskog doma za devojke. Taj cilj je ponekad delovao nedostižno, jer nije bilo sluha nadležnih organa da se krene u izgradnju savremenog i nameni primerenog doma.
Dok je još bilo entuzijazma, organizovane su različite akcije, poput dobrotvornih zabava, slati su paketi sa simboličnim opekama po celoj Kraljevini kako bi se prikupilo što više novca za kupovinu placa i izgradnju same zgrade. Ali svim tim aktivnostima nije prikupljeno dovoljno sredstava, pa je krajem dvadesetih godina ministar prosvete Boža Maksimović za tu namenu ustupio jednu zgradu u Uzun Mirkovoj ulici, iz zadužbinarskog fonda, uz plaćanje kirije.
U listu “Ženski pokret” 1930. izašla je reportaža Poleksije Stošić o uslovima života u domu u Uzun Mirkovoj ulici. Tada su u njemu bile smeštene 42 studentkinje, uslovi se opisuju kao primereni, uz prekor vlasnicima rudnika uglja koji odbijaju da doniraju ogrev ovoj ustanovi. Kuhinja Doma je okarakterisana najvišom ocenom “jer je po svojoj uređenosti ličila na kujnu nekog restorana većeg stila”, a obroci su se sastojali od “bele kafe za doručak, za ručak supe i jednog jela, a za večeru jela a vrlo često i kompota”. Četvrtkom i nedeljom su dobijale pečenje sa salatom i testom.
“Kada testo ne dobiju, tada dobijaju voće”, piše Stošić, što bi današnjeg čitaoca podsetilo na skorašnji snimak o dočeku studentske kolone u Staroj Pazovi, kada je autor snimajući stolove sa svim đakonijama koje su građani izneli pred studente, “sremački” kvantifikovao količinu hrane sa “ima još trista metara”, i gde je na kraju, videvši jednu omanju kupu voća aranžiranu kao mrtva priroda, konstatovao: “evo, ima i voća”. Ovim se naglašava da niti jednog trenutka ne treba da ostane u zapećku trud svih onih voćara koji su prepoznali društveni trenutak i podelili svoj sa mukom stečeni proizvod sa studentima i narodom koji je ovih dana u pokretu i na ulici. A svi dobro znamo ko se dočekuje takvim ponudama.
U međuvremenu, sazidani su dom za studente u Bulevaru kralja Aleksandra Obrenovića, kao zadužbina kralja Aleksandra Karađorđevića (nekadašnja “Lola”), dom Gajreta “Osman Đikić” za studente i studentkinje muslimanske veroispovesti u Dalmatinskoj ulici i internat Bogoslovskog fakulteta.
Konačno, 1931. godine, stvari se pomeraju sa mrtve tačke, beogradska opština je udruženju studentkinja ustupila plac u Ratarskoj ulici (današnja 27. Marta), počinje se sa gradnjom, tri godine kasnije zgrada je “stavljena pod krov”, a tek nakon donacije kraljice Marije Karađorđević od 300000 dinara zgrada je i završena.
DOM I OBRAZ
I pored svih odlaganja u izgradnji, političari su imali obraza da koriste i tu temu u predizborne svrhe, pa na stranicama dnevnog lista “Vreme” od 28. novembra 1936. možemo naći upadljiv naslov: “Gospođa Augusta, supruga predsednika Vlade g. dr. Milana Stojadinovića, priložila je 1.000 dinara Domu studentkinja”. Inače, Avgusta Stojadinović je bila ćerka vlasnika hotela “Bela Venecija” na Krfu u kom je zasedala Vlada Kraljevine Srbije u vreme izbeglištva od 1916–1918. U tom hotelu je i upoznala svog potonjeg muža, tada činovnika u Ministarstvu finansija. Gore pomenuti naslov pripisujemo njenom mužu i njegovom propagandnom timu.
Dom je primio prve stanarke početkom 1937. i dobio ime “Kraljica Marija”. Nakon Drugog svetskog rata dom je nosio ime po Veri Blagojević (studentkinji, partizanki i narodnom heroju) i danas čini organizacionu celinu sa nekadašnjim domom Gajreta u Dalmatinskoj ulici.
Svakom od nas ostavljam da sam pretpostavi kakve bi bile Dragine, Katarinine i Verine reakcije da mogu danas da vide studentkinje skoro svih univerziteta u Srbiji koje sa toliko jasnim ciljem, sa toliko energije i volje učestvuju u svim aktivnostima tokom blokada i bivaju žrtve kukavica oba pola koje nasrću na njih iz samo njima znanih razloga.
Populističke mere, koliko god se Vučić upinjao, nemaju šanse. I to što sada deluje da je on u ofanzivi i da se konsolidovao, daleko je od istine. Kako može da bude konsolidovan čovek koji jednom rukom nudi kuću za sto evra, a drugom pokazuje policiji znak da bez milosti nasrće na građane
“Nakon petooktobarskih promena napravili smo brojne propuste. To se ne sme ponoviti. Moraju se pokrenuti postupci, utvrditi odgovornost i sankcionisati svi oni koji su činjenjem ili nečinjenjem doveli do sadašnje situacije. Za nečinjenje moraće odgovarati svi oni koji su pasivno posmatrali, a nisu smeli, pokušaj jednog čoveka da protivustavnim sredstvima uzurpira celokupnu vlast”
Posledice po društvo već su tu – institucije su paralisane, pravde nema, a mnogi ne vide ni privid svetlije budućnosti u ovakvom sistemu. Ipak, paradoksalno, ova represija rađa i novi talas solidarnosti i otpora. Uprkos hapšenjima, pokret protesta se ne gasi, već prilagođava: studenti mesecima istrajavaju u kreativnim oblicima otpora, od blokade fakulteta i ulica do performansa koji osvajaju podršku javnosti. Solidarnost među različitim društvenim grupama – učenicima, roditeljima, nastavnicima, advokatima – sve je jača, jer mnogi u hapšenjima prepoznaju nepravdu koja već kuca i na njihova vrata
Ko peva zlo ne misli! Srbija je u skladu sa svojom neutralnom politikom, odlučila da učestvuje na ovogodišnjem izdanju festivala Intervizija u Moskvi, koji je oživljen kao alternativa Evrosongu, na kojem je Rusiji zabranjeno učešće. Ovaj festival šezdesetih godina okupljao je izvođače sa “one” strane Gvozdene zavese, osamdesetih se samougasio, da bi danas postao muzički BRIKS, odnosno pokušaj da se u svemu pronađe alternativa “kolektivnom Zapadu”, kako se to govori na našim ТV kanalima.
“Zašto mi, građani ove neproglašene diktature, pristajemo da mesecima sedimo u kolonama automobila zaobilazeći Ćacilend, koji nam se ruga u lice svojim besmislom i primitivizmom? Zašto živimo, drugujemo, razgovaramo sa bilo kojim pripadnikom policije i specijalnih jedinica koji nemilosrdno tuče studente i građane? Zašto ne koristimo beskrajne mogućnosti građanske neposlušnosti koje su nam na raspolaganju”
Bitka između protivnika i pobornika vlasti, pravne države i bezakonja, dobra i zla, svela se na dokazivanje koga ima više. Ne bez razloga
To što Vučić u činjenici da studenti jedu triput dnevno vidi „obojenu revoluciju“ svedočanstvo je autoprojekcije – on nikad nije iskusio podršku, a da nije plaćena
Kao što Vučić govori o dijalogu, Dačić i Vasiljević zbore o zakonu, borbi protiv kriminala i policiji od koje „ni jedne nema bolje“. Reč je o čistom fejku, kao što je i sve ostalo pod naprednjačkim režimom
Arhiva nedeljnika Vreme obuhvata sva naša digitalna izdanja, još od samog početka našeg rada. Svi brojevi se mogu preuzeti u PDF format, kupovinom digitalnog izdanja, ili možete pročitati sve dostupne tekstove iz odabranog izdanja.
Vidi sve
