BIA u raljama politike

Bratsilav Gašić više nije direktor BIA. Šta je ona danas i kakva je zaostavština prvog naprednjaka Moravskog okruga?

Kada se u Srbiji govori o službi, misli se na Bezbednosno-informativnu agenciju. I oni što šapuću, ali i oni što je s ponosom hvale na sva zvona, stvaraju od nje organizaciju u kojoj bi i Džejms Bond poželio da radi. Ipak, šta je ona u realnosti?

Omiljena rečenica Aleksandra Vučića, Aleksandra Vulina pa i Nebojše Stefanovića glasi: “dobili smo informacije od naših obaveštajnih izvora”. Ipak, nikada ne navode kojih, ali je jasno da su mogle doći samo od BIA. Svakako su najučestalije informacije o Kosovu, “tajnim” planovima vlasti u Prištini, ali i nebrojenim atentatima na predsjednika države.

Afera sa prisluškivanjem Vučića iz MUP-a ni godinu i po dana kasnije nema sudski epilog. Zato se u javnosti s pravom postavilo pitanje: gdje je bila BIA? Kako to da takva služba, koja zapravo jedina posjeduje centre za monitoring prisluškivanja, nije provalila da mimo njenih znanja neko prisluškuje telefon predsjednika države, zaštićenog posebnim mjerama. Iako su se mnogi pitali, odgovora nema.

SLUŽBA ZA SPECIJALNE ZADATKE

Bezbednosno-informativna agencija je ove godine proslavila dvadeseti rođendan. Osnovana je 2002. u okviru reforme sektora bezbjednosti, i čini se da se od svog prvog radnog dana do danas mnogo udaljila od svog krajnjeg cilja – službi bezbjednosti pod demokratskom kontrolom.

Sa rasformiranjem Državne bezbednosti ideja je bila, bar načelno, da se formira agencija koja se neće voditi krilaticom “služba je vječna”.

Zaštita nacionalne bezbjednosti Srbije je prioritet BIA. Međutim, njeno ime se uzima u bezbrojnim političkim maškaradama u kojima se ovaj termin kolokvijalno izgovara zarad dramskog efekta u funkcionerskim obraćanjima iako su jasno propisana ovlašćenja ove agencije, te nema prostora za slobodna tumačenja.

U novembru 2019. godine tako je navodno da je uz pomoć BIA raskrinkana špijunska mreža ruske vojnoobavještajne službe (GRU). Naime, na jednom beogradskom parkingu snimljena je primopredaja crvene kese, u kojoj se nalazila veća količina gotovine. Akteri su bili navodni ruski agent Georgij Kleban i “visokopozicionirani srpski zvaničnik”, za koga se kasnije tvrdilo da je potpukovnik u penziji. Bezbednosno-informativna agencija je potvrdila vjerodostojnost snimka. Jedini je problem što su svi ostali šokirani “špijunažom”, te uopšte nije bilo jasno ko je uspio da napravi tako detaljne snimke – kamere su bile na parkingu, u restoranu u koji su akteri otišli, ali i u automobilu gdje je srpski zvaničnik brojao novac. Načelnik Uprave za analitiku BIA Relja Željski, gostujući na TV Prvoj, rekao je neposredno nakon događaja da su njihovi agenti bili prisutni na primopredaji, ali da nisu oni načinili snimak zbog “kontrapratnje”. Na pitanje ko je onda, Željski je tajanstveno odgovorio da “naše službe dosta znaju o tome”.

Prije dvije godine, sa početkom pandemije korona virusa, krenula je nabavka respiratora. Tada je predsjednik države Aleksandar Vučić zadatak zaštite ovih medicinskih uređaja povjerio agentima BIA. Kako je tada objašnjavao, umjesto preko računa, respiratori su plaćani koferima punim keša, a u borbi za njih “angažovana je i BIA” i “upućeni naši agenti u više zemalja” da lično odnesu kofere, ali i da kasnije same uređaje čuvaju u skladištu.

Pored zdravstvene bezbjednosti, posao službe je i ekonomska brzbjednost – odnosno bar tako misli Vučić. Na prošloj proslavi rođendana BIA, uz ne tako rođendanski veselog Gašića, objasnio je prisutnim bezbjednjacima “kako i na koji način bi mogla da bude ugrožena ekonomska bezbednost i ekonomska budućnost” od stranih službi. Zahvalio se pripadnicima BIA na “velikom angažovanju i velikoj energiji” koju su pokazali, dodajući da je to “jedan od razloga što imamo sve uspešniju i sve snažniju ekonomiju”.

BEZ ODGOVORA

Vlast već duže vremena voli da koristi pripadnike BIA za teatralna hapšenja. Nije problem što njeni agenti hapse, već koga i zašto hapse i koliko. Zakon o Bezbednosno-informativnoj agenciji jasno kaže za šta služi ova služba: to su otkrivanje, praćenje, dokumentovanje, sprečavanje, suzbijanje i presecanje djelatnosti organizovanog kriminala i krivičnih djela sa elementom inostranosti, terorizma i najtežih oblika krivičnih djela protiv čovječnosti i međunarodnog prava i protiv Ustavom utvrđenog poretka i bezbjednosti Republike. Kako u to spada hapšenje uzbunjivača iz Krušika Vladimira Obradovića? Naime, nakon svih njegovih neuspjelih pokušaja prijavljivanja korupcije nadležnim organima, on je izašao u javnost sa informacijama o korupciji na visokom nivou. No, tada su se na kapiji fabrike gdje je radio pojavili pripadnici BIA. Njihov upad, privođenje Obradovića i ispitivanje na licu mjesta imali su samo jedan prizvuk – zastrašivanja pod mantrom fiktivne zaštite nacionalnog interesa.

Isto tako, u septembru prošle godine na beogradskom aerodromu “Nikola Tesla”, trojica pripadnika ove agencije su na nezakonit način lišila slobode Konstantina Katića, odveli ga u njihove prostorije i tamo maltretirali i šamarali da prizna da je autor tvita upućenog protiv predsjednika Vučića. Uprkos protestu Narodne stranke niko nije odgovarao.

Još jedna od nejasnih operacija agencije koja se zamalo pretvorila u međunarodnu blamažu bilo je prisustvo pripadnika BIA Gorana Živaljevića u Sobranju 2017. Tada je u Skoplju poveća grupa tamošnjih nacionalista nasilnički upala u prostorije zakonodavnog tijela, gdje je snimljen i srpski obavještajac; kasnije je Živaljević rekao da je išao da vidi šta se dešava – samo je ušetao i stopio se sa opštim metežom. Šta je tamo radio i od koga je dobio naređenja za tako nešto, nikada nije objašnjeno. Kako god, jasno je da je prekrštio više načela diplomatske prakse.

BIA I JOVANJICA

Tada još novopečeni ministar unutrašnjih poslova Nebojša Stefanović rekao je 2014. da je BIA zaslužna za hapšenje narko-bosa Darka Šarića, odnosno da je on uhapšen tek kada je Aleksandar Vučić uključio ovu službu u operaciju.

Sa druge strane, kada se imena pripadnika BIA pojave u aferama koje se bez vređanja zdravog razuma građana ne mogu objasniti, nastaje muk. Jedna od njih je i “Jovanjica”. Objelodanjivanje informacija u javnosti da je Bratislav Gašić bio u kontaktu sa prvooptuženim u slučaju “Jovanjica” Predragom Koluvijom, da se sa njim sastajao i nekadašnji šef beogradskog centra BIA Mirko Škero, samo je potvrdilo strahove da je u pitanju “državni posao”. Svakako, najveći dio pripadnika BIA zaista radi svoj posao. Njihova degradacija leži upravo u aferama poput “Jovanjice”.

Dalje: u iskazu načelnika 4. odeljenja za borbu protiv droga beogradske policije Slobodana Milenkovića, datom Tužilaštvu za organizovani kriminal 2020, vidi se da pripadnik Vojnoobaveštajne agencije (VOA) Saša Vujisić kaže inspektoru “druže, ne znaš u šta si se upetljao”, pokušavajući da ga razuvjeri od dalje istrage, te dodajući da je Jovanjica “zajednički projekat VOA i BIA”.

Na kraju, jedno pitanje ostaje otvoreno. Ako se predikcije dijela javnosti ispostave kao tačne i Aleksandar Vulin postane novi direktor Bezbednosno-informativne agencije, koju će uniformu ovog puta obući? BIA nema svoje zvanične, ali znajući njegovu strast prema uniformi i radnom odijelu, nešto će se morati pronaći. Ako ništa, tu je crni kožni mantil.