Duhovit post koji se ovih dana deli na društvenim mrežama, u kojem predsednik Crne Gore, premijer i predsednik parlamenta združenim snagama “pokreću inicijativu” za smenu građana Crne Gore, s obrazloženjem da “političari zaslužuju bolje građane”, možda ponajbolje oslikava apsurdnost onoga što se dešava na crnogorskoj političkoj sceni.
Naime, u skupštinskoj proceduri su četiri inicijative koje dovode u pitanje kredibilitet opstanka gotovo svih ključnih poluga crnogorske vlasti, pa i samog zakonodavnog tela. Premijer Zdravko Krivokapić je pokrenuo inicijativu za smenu potpredsednika Dritana Abazovića, Abazović sa delom opozicije traži smenu premijera i nudi, ukoliko se usvoji inicijativa, koncept “manjinske vlade” bez DPS-a i Demokratskog fronta. Potom je premijer pokrenuo i drugu inicijativu kojom traži “skraćenje mandata” parlamenta, a opozicija je, konačno, zatražila i smenu Alekse Bečića sa pozicije predsednika Skupštine Crne Gore. Nedostaje samo još inicijativa za smenu predsednika Mila Đukanovića.
Ove inicijative su gotovo trenutno izazvale “pritisak ulice” u kojem su se, možda po prvi put u istoriji ovih prostora, uz skromni broj okupljenih branioca “izborne volje naroda” na pločnicima više gradova našli i pojedini ministri, predstavnici same Vlade. Taj čudni krug političkih manipulacija, tako karakterističan za nekoliko potonjih decenija Balkana, završio se ovaj put zaista unikatnim mehanizmom, da jedna politička institucija brani sebe vaninstitucionalnim “političkim alatom”. No, repriza “događanja naroda” i/ili “litija” ovog puta izgleda da ne daje efekte.
IRACIONALNI ZBIR MONOLOGA
“Politička korupcija kojom se izdaje volja naroda”. Ova propagandna sintagma sažima u sebi gotovo idealnu osudu političkog protivnika i nesporno do potpune analogije oživljava čuveni Radmilovićev kroki iz Kralja Ibija – “O, narode moj! Mi gore, vama dole…” To poigravanje građanima koje permanentno grupišu u nekakav demagoški pojam “narod”, potpuno ispražnjen od bilo kakvog sadržaja, zapravo je opasna igra u kojoj je konflikt, politički cirkus i političko profiterstvo jedini krajnji cilj.
Iracionalni zbir monologa koji je na političkoj sceni Crne Gore sputava bilo koju vrstu komunikacije i dovodi do “konflikta u produženom trajanju”, suštinski određuje politiku kao scensko-oratorsku predstavu u kojoj samoproklamovane vođe samodopadno uživaju u vlastitom političkom besmislu. U takvom kontekstu se zaista, u konačnici, sve pretvara u sukob lidera na putu ka političkom tronu koji donosi niz benefita i finalnu tablu stripa sa čuvenom rečenicom: kalif umesto kalifa.
Naravno da se takva paradigma prepoznaje i u pojavi ministara na ulici. Ekspertska vlada koja se poziva na “odbranu volje naroda”, dovodi sebe u apsurdnu situaciju da ruši temelje koncepta na kojem je nastala. Jer, nakon izbora dosledno, iako donekle banalno tumačenje izborne volje rezultiralo bi veštačkim zbirom političkih lidera u izvršnoj vlasti, čije bi pozicije određivali procenti sa birališta, a ne relativno anonimnim ekspertima po volji premijera.
Ekspertska vlada koju su iz redova opozicije nazivali i “apostolskom vladom” je, kako to sada izgleda, najviše uticala na samog njenog kreatora. Naime, premijer sve više sebe vidi u ulozi mesije, apsolutnog autoriteta koji, očigledno, pati od ozbiljne anomalije autoritarnosti. On svoj politički legitimitet vuče iz prve pozicije na listi “Za budućnost Crne Gore”, na kojoj je dominirao Demokratski front. Upravo one političke grupacije koja će ga kasnije osporavcati kao svog predstavnika, baš kao i valjanost njegovog potpisa na postizbornom sporazumu iza kojeg su, uz Krivokapića, stali Bečić i Abazović, određujući tako strateški pravac delovanja nove skupštinske većine.
VLADA RUŠI PARLAMENT
Izjava premijera na Konferenciji o značaju slobode medija za poglavlje 27 i evropskih integracija, da je u toku državni udar, samo je ponovljena tvrdnja koju je izrekao nakon događaja na Cetinju koja su pratila ustoličenje crnogorskog mitropolita Joanikija. I moglo bi se reći da premijer gotovo da veruje u tezu da je svako osporavanje Vlade ili njene politike zapravo neka vrsta državnog udara.
Ukoliko u ovakav kontekst smestimo i premijerov Kabinet koji pretenduje da preuzme funkciju tumača samog Ustava Crne Gore, stvari postaju dosta jasnije. Naime, Krivokapićev kabinet je saopštio da “Ustav Crne Gore, kao najviši pravni akt, ne ostavlja prostor predsedniku Crne Gore da u jednom mandatu Skupštine dva puta predlaže mandatara za sastav Vlade…”. Pozivajući se na član 103 Ustava Crne Gore, tendenciozno tumačeći da on “jasno definiše da predsjednik Crne Gore samo nakon parlamentarnih izbora, i niti jednom više, ima pravo da u roku od 30 dana od dana konstituisanja Skupštine Crne Gore, može Skupštini predložiti mandatara za sastav Vlade”, Kabinet promoviše tvrdnju da se postojeća Vlada može rekonstruisati samo sa postojećim premijerom i da je njegov promena moguća jedino nakon novih parlamentarnih izbora. Naravno da ovakvo tumačenje ima jasnu političku dimenziju i jednostavan propagandni cilj. To u prevodu znači da je najvišim pravnim aktom garantovana apsolutna sigurnost izvršne vlasti, odnosno da ukoliko želite da promenite vladu morate promeniti i parlament. U pitanju je tumačenje koje neodoljivo podseća na klasičan politički spin.
DEMOKRATSKI FRONT IZ DRUGOG PLANA
Demokratski front, koji je u proteklih godinu dana suštinski bio onaj politički subjekt koji je pod stalnim pritiskom držao Krivokapića, blokirao rad Skupštine Crne Gore i generisao tenzije koje su u osnovi imale nacionalistički podtekst, u aktuelnoj situaciji se povukao u drugi plan, pretendujući da se postavi u poziciju faktora mirenja i uspostavljanja dijaloga. Ova politička taktika se pre svega može posmatrati kao stvaranja dobre pozicije u slučaju novih izbora. DF, uprkos činjenici da je možda glavni generator sadašnje krize, sklanjanjem iz fokusa javnosti vešto izbegava ulogu krivca ne samo za rušenje Vlade, već i za eventualno raspisivanje novih izbora i prebacuje je na svoje partnere u aktuelnoj skupštinskoj većini.
Tako je, recimo, Milan Knežević, predsednik Demokratske narodne partije, najavio da neće prisustvovati sednici Veća nacionalne sigurnosti, jer ne želi da daje legitimitet Krivokapiću i Abazoviću u borbi za fotelje. I usput konstatovao da je “vlada Zdravka Krivokapića mrtva”. Ovo poslednje ne čudi, jer je to konstanta kada je u pitanju odnos liste “Za budućnost Crne Gore” prema Krivokapiću, čoveku koji je bio njen nosilac.
Pažljivija analiza sadržaja na političkoj sceni Crne Gore, pogotovu onih koji su usledili nakon eskalacije sukoba na relaciji URA – Demokrate, upućuje na skretanje udesno partije Alekse Bečića. Približavanje crkvenim strukturama, kojim se želela oduzeti snaga Demokratskom frontu, udaljila je ovu stranku od pozicije čvrstog centra koja je garantovala koliku-toliku stabilnost skupštinske većine. Zbog približavanja klerikalnim krugovima Bečić je, dobrim delom, postao krivac za uspostavljanje disbalansa i nesigurnosti, pri čemu, a to će svakako pokazati eventualni izbori, nije uvećao rejting svoje partije.
U takvoj situaciji, inicijativa Abazovića za smenu Krivokapićeve vlade bila je posve očekivan potez. Kao prvo, zbog dobrih rezultata, pre svega u zapleni kokaina, njegov ugled u javnosti je znatno uznapredovao; drugo, sukob sa Demokratama je predstavio kao principijelnu stvar u borbi za deblokadu tužilaštva i sudstva, koja je opet u neposrednoj vezi sa efektima borbe protiv kriminala i korupcije, koja se i funkcionalno i programski vezuje za njegovo ime. No, ono što ostaje kao nedoumica jeste: zašto Dritan Abazović razrešenje ove krize vidi kroz formiranje “manjinske vlade” i daje joj prioritet u odnosu na vanredne parlamentarne izbore? Jedini logičan odgovor je procena da će u ovakvom političkom kontekstu, kojim će iznova dominirati crkveno-nacionalno-identitetska pitanja, njegova pozicija na izborima oslabiti, baš kao što će se i koncept građanske države iznova naći na začelju izbornih kolona.
ŠTA POSLE IZBORA?
Šta će se dogoditi u slučaju skraćenja mandata Skupštine Crne Gore i raspisivanja novih izbora? Ukoliko se ne promeni izborno zakonodavstvo, suštinski malo toga. Kohezivni faktor koji se oličavao u potrebi smene režima Mila Đukanovića gubi svoju moć. Izborne liste neće izgledati onako kako su izgledale, predizborne koalicije neće biti tako vešto isprofilisane da bi sprečile značajno rasipanje glasova. Samim tim će se kompenzovati evidentan pad podrške koju je Đukanovićeva Demokratska partija socijalista doživela, koji se potvrdio na u međuvremenu održanim lokalnim izborima. Najavljeno osnivanje premijerove demohrišćanske stranke dovešće samo do preraspodele glasova unutar sadašnje skupštinske većine, i time nadalje smanjiti šansu da se bilo ko izdvoji kao dovoljan garant stabilne većine i, naravno, stabilne Vlade.
Možda je najrealnija ocena da je, početkom ove godine, Crna Gora ušla u novu fazu. Ta faza bi se, u najkraćem, mogla opisati kao stanje permanentne političke krize u kojoj se, čak i nakon eventualnih novih izbora, neće moći uspostaviti stabilna skupštinska većina koja bi garantovala mirniji put u evropske integracije. Naprotiv, to će biti faza stalnog udaljavanja Podgorice od EU. Sve dok se ne pojavi neki novi politički subjekti, neopterećeni nacionalističkim narativima i partokratskim manirima.
