fotografije: robert čoban i privatna arhiva
U Ulici Kosovke Devojke u Bijeljini nalazi se mala Evangelička crkva u kojoj se okupljaju pripadnici slovačke nacionalne zajednice, pristigli u Semberiju iz Vojvodine odmah nakon odlaska Turaka
Ako ulazite u Bijeljinu sa zapadne strane grada, putem iz Tuzle, proći ćete pored malog uređenog groblja koje odaje utisak da se o njemu neko svesrdno brine. Na svega par stotina metara dalje stižete do uličice koja danas nosi ime Kosovke Devojke i ako tu skrenete levo, nailazite na malu, lepo uređenu i novu crkvu.
Sve ovo ne bi bilo interesantno da nije reč o dva objekta koji već vekovima neguju i održavaju kulturu i tradiciju slovačkog naroda, čiji su se pripadnici u vreme austrougarske vladavine, drugoj polovini 19. veka, odmah po odlasku Turaka naselili ovde tražeći bolji život. U Semberiju su došli iz vojvođanskih mesta, prvo u selo Ljeljanča, a potom i u Bijeljinu. Na meni nepoznatu činjenicu da tu ima Slovaka, skrenuo mi je ražnju Stanislav Stupavski, novinar iz Šida.
Bila je to migracija kojom su se Slovaci obreli najjužnije od svoje matične zemlje. Danas ih u Bijeljini ima oko stotinu duša. Ljubomorno i ponosno čuvaju kulturu, običaje i veru svojih predaka a za šta, kažu, imaju puno razumevanje i podršku većinskog srpskog naroda.
Malo je istorijskih podataka o dolasku Slovaka u Semberiju. U brošuri Slovaci u Bijeljini 2009 Zorana Milanovića i Mile Stanojević piše da su se prve slovačke porodice doselile u Bijeljinu osamdesetih godina 19. veka. Stanojevićeva i Milanović kažu da su koristili podatke koje su našli neobjavljene u pisanoj formi kod članova porodice Pavla Šimona i Helene Gašpar Milošević. U članku “Doseljavanje Mađara i Slovaka u Bijeljinu” Mustafe Grabčanovića u Semberskim novinama piše da je 1885. doseljeno prvih dvanaest porodica Slovaka u mesto Ljeljenču iz vojvođanskih mesta Pivnice, Kovačica, Ljuba, Bingula i Bački Petrovac, a da je tri godine kasnije došla i porodica Jozefa Bartoša iz Kovačice. Zatim su sledile porodice Sljivka, Lakatoš, Trabak, Jurik, Bartoš, Senohradski, Štefek, Šimon, Gašpar, Grnja, Časar, Balaš, Kralik, Lešćan i drugi.
Prve porodice koje su se doselile u Bijeljinu bile su za tadašnje prilike veoma imućne. Imale su kapital kojim su u Semberiji tada mogle da se kupe velike površine obradive zemlje. Štefan Šimon je u Ljeljenči kupio 400 duluma (oko 100 hektara) obradive zemlje, a zatim je digao kredit od 26.000 kruna i kupio još 350 duluma i tako postao jedan od najvećih i najuglednijih zemljoposednika u Bijeljini. Među najuglednijima bio je i industrijalac Jozef Senohradski koji je 1902. kupio zemljište na lokaciji Suljin Han i tu podigao ciglanu koja je sa uspehom radila sve do 1945. Kasnije su doseljavane i manje imućne porodice koje su ili našle posao kod porodice Šimon (imali su i svoju uljaru i vršalicu) i kod porodice Senohradski na njihovoj ciglani, ili su kupovali manja poljoprivredna imanja. Mnogi doseljeni Slovaci bili su i vrsni kovači, kolari, stolari, bravari, krojači.
U početku brakovi su sklapani sa pripadnicima mađarske i nemačke nacionalne zajednice, a zatim i sa pripadnicima srpskog naroda. Danas teško da se može naći bračni par čija oba partnera pripadaju slovačkom narodu. Ovu nacionalnu zajednicu je, međutim, na okupu održala duhovnost – negovanje jezika, običaja i kulture slovačkog naroda.
Posle Drugog svetskog rata Slovaci osnivaju u Bijeljini Slovačku evangelističku crkvenu zajednicu kao filijalu Evangelističke crkvene opštine u Šidu, a tako radi i danas. Godine 1966. porodica Šimon poklanja zemljište u Ulici Kosovke Devojke na kojem je i izgrađena mala crkvena zgrada. Pre trinaest godina, na tom istom prostoru izgrađena je nova zgrada i za crkvu i za novoosnovano Slovačko kulturno umetničko društvo “Juraj Janošik”, koje je nosilac čuvanja i negovanja kulture i običaja bijeljinskih Slovaka.
Za slovačko groblje u Bijeljini vezana je druga priča o porodici Šimon. Početkom 20. veka jedan njihov član pristupio je verskoj zajednici nazarena čije pripadnike nisu hteli da sahranjuju u postojećim grobljima u Bijeljini, pa je porodica Šimon odlučila da parcelu na kojoj je groblje pokloni za potrebe sahranjivanja nazarena. Kasnije su tu počeli da se sahranjuju i pripadnici Evangeličke crkve, pa je to postalo – slovačko groblje.
StarTech program dodelio je ukupno 500.000 dolara za 12 izuzetnih domaćih inovacija koje nude rešenja za ključne društvene i industrijske izazove – od bezbednosti hrane i sajber zaštite, preko pametnog transporta, do održivog pčelarstva i digitalnog zdravlja.
Dok se evropske zemlje povlače s takmičenja, Beč se priprema za Evroviziju pod političkim i finansijskim pritiskom
Sekcija istoričara Muzejskog društva Srbije obeležila je 20 godina rada prvom stručnom konferencijom, na kojoj je o istoriji govoreno na osnovu predmeta iz muzejskih zbirki
Odluka Evropske radiodifuzne unije da ne isključi Izrael iz takmičenja za Pesmu Evrovizije 2026 pokrenula je lavinu reakcija, mnoge države otkazale su učešće, dok se prošlogodišnji pobednik odrekao trofeja osvojenog 11. maja prošle godine
Dejan Tomašević novi je predsednik Olimpijskog komiteta Srbije. Nekadašnji košarkaš i doskorašnji poslanik Srpske napredne stranke, nije imao nijednog protivkandidata
Građani Srbije nalaze se pred izborom: ili Vučić, ili Evropska unija. Sve ostalo je prazna priča
Niko od nas nema prava na odustajanje od slobode. Neprihvatljivo je klonuti duhom. Neprihvatljivo je napuštanje poslednje linije odbrane. Jer juriš varvara na tužioce i sudije njihov je poslednji atak. Iza toga je ambis
Ne treba dirati Ćacilend pred praznike. Kad već u Beogradu neće na ulici biti novodišnjih proslava, valja ga ostaviti kao atrakciju za strane turiste
Intervju: Branko Stamenković, predsednik Visokog saveta tužilaštva
Zbog pretnji tužiocima ide se u zatvor Pretplati seArhiva nedeljnika Vreme obuhvata sva naša digitalna izdanja, još od samog početka našeg rada. Svi brojevi se mogu preuzeti u PDF format, kupovinom digitalnog izdanja, ili možete pročitati sve dostupne tekstove iz odabranog izdanja.
Vidi sve
