Slaveći Elu

Kada je prije skoro pet decenija Ela Ficdžerald, Kraljica džeza i Prva dama muzike kako je svi nazivaju, drugi put nastupila u Beogradu, u publici je bila i džez pjevačica Ljiljana Sađil, tada tinejdžerka. Koncert pamti, kaže, „po ljubavi koju je Eli uputila publika, bilo je to jedino što sam tada jasno razumela. Sećam se, Elin obožavatelj poznat kao Joca Ficdžerald tada se iznenada popeo na binu kako bi je zagrlio. Kao suvenir uzeo joj je jednu minđušu, a ona je rekla – ovo je ljubav!“ Ljiljana Sađil, Jelena Jovović, Katarina Kačunković, Bobana Đorđević, Ksenija Kočetov i Sanja Marković su članice neformalne grupe džez muzičarki koje koncertima u slavu velikih džez muzičara nastoje da šire ljepotu njihove umjetnosti i džeza. Do sada su na taj način podsjetile na slavu Bili Holidej i Frenka Sinatre. Ove subote, u beogradskom džez klubu „Mihailo Miša Blam“, one će biti okosnica tribjut koncerta Love Ella posvećenog Eli Ficdžerald. Biće to jedna od malobrojnih manifestacija kojima će se naša džez scena priključiti obilježavanju stogodišnjice rođenja Kraljice džeza u svijetu.

Ela je svjetsku kulturu obogatila šest decenija dugom karijerom i jednom od najobimnijih diskografija. Sa vokalnim rasponom od tri oktave posjedovala je nevjerovatnu čistoću tona, osjećaj za ritam, sugestivno izražavanje i veliku mogućnost improvizacije. Nazvana „prvom damom muzike“ praktično je izumila „skat“ pjevanje koje se danas smatra džez formom „besmislene poezije“ i pomogla da se džez etablira kao vid umjetnosti, a za razliku od teških i skandaloznih biografija njenih savremenika i savremenica, kao osoba bila je tiha i umjerena. Nije se uklapala, niti bi se danas uklopila, u poželjni šablon žene u muzici. Takođe, ona nije bila diva sa tragičnom prošlošću, ni tajnovita pjevačica sa melanholičnim glasom. Mase nisu razmišljale o njenom ljubavnom životu jer ga je kompletnog pretvorila u snagu muzike, a njime su vladali ritam, harmonija i melodija.

Sagovornice „Vremena“ koje će joj koncertom odati počast tvrde da je Ela Ficdžerald bila fenomen. Iako neškolovana muzičarka, odlikovali su je nevjerovatna intuicija i razumijevanje muzike: „To je bila era big bendova, a Amerika tek što je izašla iz velike krize. Muzičari su se borili za opstanak, prepodne vežbali, naveče svirali. Zapravo su imali veliki trening što je učinilo da Ela postane besprekorna u muzičkom smislu i da to potraje decenijama. Ona je živela za pevanje“, objašnjava džez pjevačica Katarina Kačunković.

Kada su je pitali šta je bolje od pjevanja, Ela je bez razmišljanja rekla: „Još pjevanja!“ Katarina Kačunković navodi da je Ela „imala sposobnost da shvati novu muziku. Kad je era džeza počela da jenjava muzičari poput Frenka Sinatre su doživeli krizu. Nije im bilo jasno šta je rokenrol jer su svi postulati koji su do tada važili pali u vodu. Ela je razumela kako se ta muzika peva i svoj izraz je stavila u kontekst nove muzike. Prilagodila je muziku sebi.“

Pored velikog jubileja rođenja Ele Ficdžerald, tokom ove godine se obilježavaju i stogodišnjice izuzetno važnih događaja za džez: objavljivanje prve džez gramofonske ploče, i masovne selidbe muzičara iz Nju Orleansa u Čikago (vidi „Vreme“ br. 1366), što je iniciralo pitanja našim sagovornicama o sadašnjoj džez sceni Srbije, o čarima gerilskog rada na koji se ne tako profitabilni kulturni vidovi kao što je džez sve češće oslanjaju, i o statusu džez pjevača. „Javnost džez pevača izjednačava sa estradom. Džez pevač u 21. veku mora da svira barem jedan instrument, mora da zna da aranžira, mora da se bavi muzikom, tako da u tom smislu ne bih se usudila da ne kažem da smo mi muzičari“, naglasila je Jelena Jovović, pjevačica i profesorka džez pjevanja.

Iako u umjetnosti traje era podražavanja i konfekcije u kojoj džez, kao uostalom i drugi, ima uspone i padove u produkcijskom i poslovnom smislu, naše sagovornice tvrde da postoje mnogi mladi džezeri sa kvalitetnom autorskom muzikom, ali da u Beogradu gotovo da nemaju gdje da je prezentuju – pomenuti budući džez muzej i edukativni centar posvećen Miši Blamu jedan je od rijetkih. Programi klubova tog tipa, uglavnom neprofitabilni, trebalo bi da budu dotirani od strane države zbog umjetnosti koju baštine, smatraju naše sagovornice. Zatim, iako je džez scena finansijski „u crvenom“, želja za trajanjem ove muzike dovela ih je do najvišeg nivoa kreativnosti i stvaranja nečega što bi se moglo nazvati ženski gerila džez. „Nemamo budžet, radimo na mišiće, ne kritikujemo društvo, već radimo ono što znamo najbolje. Najbolja formula za opstanak jednog društva je da se svako bavi onim što iskreno i najbolje ume da radi. Tako možemo da promenimo bar mikrokosmos oko sebe“, objasnila je Jelena Jovović osnove rada ovog ad hoc sastava.

I na kraju, kako bi Ela živjela u 2017? Moguće da bi opet bila uspješna, ali šanse da bi nabasala na lošeg menadžera, ili ga ne bi ni imala, nisu male. Možda ne bi imala mogućnost da izrazi ono što je naumila jer bi joj, kao našim muzičarkama nerijetko, tražili da svira nešto manje džez, a življe i komercijalnije.