Podsećanje na Trojni pakt budi negativne asocijacije. Starije generacije pamte kako je Trojni pakt sila Osovine (Nemačka, Italija, Japan) iz 1940. bio uvod u puni zamah Drugog svetskog rata. Istorija se, naravno, ne ponavlja, ali i samo pominjanje Trojnog pakta izaziva gorak ukus.
Jauk „zabili ste nam nož u leđa“ nije došao iz Kine, nego iz Francuske, koja je izgubila veliki posao u Australiji vredan 60 milijardi dolara, za odavno ugovorenu isporuku podmornica na konvencionalni pogon. Sada taj posao preuzimaju Amerikanci i Britanci pa će Australija u narednih godinu i po dobiti najmanje osam nuklearnih podmornica, a to i jeste ono što najviše zabrinjava. Nuklearne podmornice predstavljaju vrhunac ratne tehnologije, mogu da ostanu pod vodom i do šest meseci, teško ih je detektovati, koriste obogaćeni uranijum, isti koji se koristi za atomske bombe. Samo je Britanija pre 63 godine dobila od SAD takvu tehnologiju, i sada Australija.
U prvi mah, kao da se Francuska osetila više pogođenom od Kine: odmah je otkazala prijem povodom godišnjice savezništva sa SAD, koje datira još od 1780. godine kada je francuska eskadra ušla u odlučujuću bitku protiv Britanske imperijalne flote i pomogla Americi u sticanju nezavisnosti. Zatim je povukla ambasadore iz Vašingtona i Kanbere, što se ne pamti u odnosima među do sada bliskim saveznicima.
Francuska reakcija na rizičan potez Vašingtona ukazuje na probleme u zapadnom savezništvu. NATO nije bio ni upoznat sa američko-britanskom odlukom, a još manje konsultovan. Iz ugla Pariza, to je bio više politički nego finansijski šamar Francuskoj: ona će svoje podmornice prodati na drugom mestu. Ruska portparolka Zaharova primetila je sa dozom cinizma da Francuska ima dobro iskustvo sa otkazivanjem velikih vojnih porudžbina, ali da je boli samo nož u vlastita leđa. Aludirala je na francusko otkazivanje već potpisanog ugovora o izgradnji dva nosača aviona za Rusiju iz 2015. godine.
GDE TRAMP STADE
Tri godine nakon što je bivši predsednik Donald Tramp ušao u otvorenu konfrontaciju sa Kinom, nametnuvši joj ekonomske sankcije, tenzije između dve najmoćnije zemlje sveta ulaze u novu fazu, sa otvorenim geopolitičkim karakterom. Sankcije su ostale, a Trampov neuspešni pokušaj da sa Evropskom unijom formira antikineski savez, Džozef Bajden je prebacio na Indopacifičko područje gde se, prema pisanju kineske štampe, ponaša kao „vođa uličnih bandi“, podstičući konfrontacije i sukobe, te da nastavlja Trampovim stopama, ali korača čvršće i odlučnije.
Bajden je u odnosu na Trampa angažovaniji i na stvaranju blokova protiv Kine. Sadašnjem „trojnom paktu“ prethodila je grupacija „Kvadrant“ (Quad) u kojoj su Indija, Japan, SAD, Australija i „Pet očiju“ koje čine Kanada, Novi Zeland, Australija, Britanija i SAD. Zapadni analitičari u Quadu vide začetak vojnog saveza, porede ga sa NATO-om, dok je „Pet očiju“ namenjen bezbednosnoj saradnji i razmeni obaveštajnih informacija. Zvanični Peking saopštio je da poslednji potez Vašingtona „ozbiljno ugrožava mir i stabilnost u regionu i da je posledica mentaliteta hladnog rata koji još postoji“.
Nakon dve decenije i potrošenih šest hiljada milijardi dolara, povlačenje američkih vojnika iz Avganistana pružilo je Bajdenu prostor da se u punoj meri okrene Kini, najvećem i najsnažnijem konkurentu u svetskim poslovima. Neki analitičari skreću pažnju da se radi o Bajdenovom velikom strateškom koraku u kome bi u Indopacifičkom regionu, gde se odvija glavni sukob za prevlast u 21. veku, Sjedinjene Američke Države bile dominantna sila okružena manjim multilateralnim savezima. Sve je to, naravno, usmereno prema Kini i njenim međunarodnim interesima i ambicijama.
Amerikanci su, međutim, naišli na tvrd orah. Si Đinping je to ovako formulisao: „Mi čvrsto stojimo na zaštiti kineskog suvereniteta i teritorijalnog integriteta i nećemo dozvoliti ponavljanje istorijske tragedije i nacionalnu podelu. Mi nikada nećemo dozvoliti bilo kome, bilo kojoj organizaciji ili političkoj partiji, bilo kada i u bilo kojoj formi, da odvoji bilo koji deo kineske teritorije.“
Da se ne radi samo o verbalnim čarkama pokazuju poslednji izveštaji o kineskim vojnim manevrima u blizini Tajvana, gde su se pre toga pojavili brodovi američke ratne mornarice. Kinezi su predstavili svoje naoružanje u punoj svetlosti dana, uključujući i specijalne avione za otkrivanje i neutralisanje nuklearnih podmornica. Kineski ratni brodovi pokazali su da mogu da plove daleko, stigli su nedavno i do obala Aljaske, što je upozorenje Americi da se ne igra vatrom.
„SAD za nešto više od 240 godina postojanja, samo 16 godina nisu vodile rat. Preko 80 odsto od 248 vojnih konflikata u 153 regiona sveta posle Drugog svetskog rata inicirali su Amerikanci. SAD su posle 1945. godine osnovale oko 800 vojnih baza u 70 država širom sveta i gotovo svaki američki predsednik učestvovao je u nekom ratu u inostranstvu. Američka istorija su neprestani ratovi, agresija i imperijalistička ekspanzija.“
SAVRŠENA OMČA
Kina će ove godine izdvojiti oko 250 milijardi dolara za armiju, što je tri puta više od Rusije (66 milijardi) i četiri puta više od Indije (55 milijardi), ali i mnogo manje od SAD (oko 800 milijardi). Kineski vojni eksperti ukazuju da se i narednih godina može očekivati usavršavanje i jačanje vojnih kapaciteta. Kina je, kažu oni, okružena američkim vojnim prisustvom.
SAD imaju vojne ugovore sa Japanom, Južnom Korejom, Malezijom i drugim zemljama: u Južnoj Koreji stacionirano je 30.000 američkih vojnika, u Japanu oko 50.000. Tu je i Sedma flota, nuklearne podmornice i vojne baze u mnogim zemljama koje okružuju Kinu. Računa se da SAD imaju oko 400 vojnih baza sa raketama, bombarderima, ratnim brodovima i nuklearnim oružjem. To je, prema rečima samih Amerikanaca, „savršena omča“ oko Kine.
SPOR NA JUŽNOKINESKOM MORU
S druge strane, Kina nema vojnike na tuđim teritorijama niti vojne baze u inostranstvu. Nema ambiciju da širi marksizam ili da smenjuje vlade. Sarađuje sa svim vladama i režimima, ideologiju koristi u domaćim poslovima, a u stranim zemljama gleda na profit i ekonomsku korist.
Kinesko-američko vojno rivalstvo dolazi poslednjih godina do izražaja pre svega u regionu Južnokineskog mora. To je područje za koje se pretpostavlja da ima nafte i gasa. No, nešto drugo više brine i SAD i Kinu i deset drugih zemalja. Tu prolaze životno važni vodeni putevi kojima ide bliskoistočna nafta za Kinu, Japan i Južnu Koreju, a tankeri donose 80–90 odsto nafte potrebne regionu.
U suprotnom smeru kreću se stotine hiljada kontejnera robe proizvedene u istočnoj Aziji. Interese Japana i Južne Koreje štite vojni ugovori sa SAD, i Kina mora da računa s tim da u nekoj situaciji njene transportne komunikacije potencijalno mogu biti ugrožene. To je glavni razlog što je Kina počela da gradi veštačka ostrva u Južnom kineskom moru i na njima razmešta vojne baze sa radarima, raketama, lukama za ratne brodove i pistama za avione, kako bi štitila ove puteve. Amerikanci tvrde da Kinezi tim akcijama pretvaraju Južnokinesko more u svoje domaće jezero.
Međunarodni spor vodi se o akvatoriji koja ima 3,4 miliona kvadratnih kilometara (kao trećina evropske teritorije), gde se nalazi, uz nekoliko većih, i 250 mahom nenaseljenih ostrva. Neka „ostrva“ su samo hridi ili grebeni koji nestaju pod morem za vreme plime, ali je šest država direktno uključeno u, za sada verbalnu, borbu za suverenitet nad njima. Američki admiral na čelu vojnih snaga na Pacifiku ocenio je da je „Kina danas sposobna da kontroliše Južnokinesko more u svim scenarijima, izuzev rata sa SAD“.
Sada je planirano da i buduće australijske nuklearne podmornice krstare ovim regionom. Umesto vojne relaksacije, gomila se najmodernije naoružanje. Teško je međutim poverovati u američko-kineski ratni sukob. Do sada su jači uvek napadali slabije. Ko može sa sigurnošću da tvrdi ko je danas vojno jači i spremniji – Sjedinjene Države ili Kina? Amerika je, zajedno sa svojim saveznicima, 20 godina ratovala u Avganistanu. Pa? Ništa.
