Bez obzira na to da li su glavni akteri političari Kraljevine Jugoslavije, komunisti, perjanice Miloševićevog režima ili sadašnji akteri političke scene Srbije, cilj tih sukoba bio je i ostao isti – apsolutno i što manje kontrolisano upravljanje prirodnim i materijalnim resursima Vojvodine
Listajući stare brojeve „Politike“ može se naći i Otvoreno pismo grupe istaknutih intelektualaca rođenih na teritoriji Vojvodine koji žestoko osuđuju tadašnje „separatističke težnje Prečana“. Datum objavljenog pisma – 12. oktobar 1936. godine. Povod za pismo – sve izraženiji politički zahtevi oličeni u paroli „Vojvodina Vojvođanima“ koja je prvi put formulisana 1932. godine tzv. Novosadskom rezolucijom. Iako je povod za nastanak ovog teksta istorijski jubilej, devedeseta godišnjica ujedinjenja Vojvodine i Srbije, hajde da za trenutak istoriju ostavimo po strani. Dakle, otvoreno pismo grupe istaknutih intelektualaca, datum – 16. oktobar 2008. godine, mesto – dnevni list „Politika“, povod – najava usvajanja Statuta Vojvodine kojim se priprema „secesija Subotičkog okruga a možda i čitave Vojvodine“. „Taj statut je posledica današnjeg komunističkog falsifikovanja istorije, čiji je cilj razbijanje srpskog naroda putem stvaranja novih država i veštačkih nacija“, tvrdi se u pismu koje su inicirala i potpisala šezdeset četiri intelektualca, među kojima i članovi Akademije nauka i umetnosti, univerzitetski profesori, književnici, novinari, kompozitori… O čemu je reč? Da li su zalaganja za autonomiju Vojvodine zasnovana na komunističkim falsifikatima? Zar ni posle toliko godina elita ovog društva nije uspela da pronađe adekvatan i opšteprihvatljiv model funkcionisanja Vojvodine unutar Srbije?
Iako na teritoriji Bačke, Banata i Baranje Srbi nisu imali apsolutnu većinu (čine oko 35 odsto tadašnjeg stanovništva), 25. novembra 1918. godine u Novom Sadu sazvana je Velika narodna skupština na kojoj su se, zajedno sa hrvatskim (bunjevački) predstavnicima ovih oblasti i uz pokliče „Živela Srbija! Živeo kralj Petar! Živeli Francuzi! Živela Amerika!“, priključili Kraljevini Srbiji. Dan ranije, poslanici Narodne skupštine u Rumi proglasili su da se i Srem priključuje Kraljevini Srbiji. Istoričari koji se bave ovim pitanjima slažu se da je ujedinjenje sa nacionalnom maticom bilo apsolutni ideal najvećeg dela srpske političke i društvene elite koja se nalazila u tadašnjoj Vojvodini. Ono što je razlikovalo jednog Jašu Tomića od Vase Stajića jesu model ujedinjenja i način budućeg funkcionisanja te zajednice. Tu nastaju sukobi koji traju do danas. Zbog čega? Domaća istoriografija i publicistika kažu da od sredine dvadesetih godina XX veka pa sve do danas između Novog Sada i Beograda traje konstantan politički sukob koji pokreću i održavaju pre svega ekonomski razlozi. Prednost se daje ekonomskim razlozima jer vojvođansko društvo 1918. godine (dve trećine stanovništva nije bilo srpske nacionalnosti ) ni blizu nije isto kao danas, ne samo zbog toga što Srbi danas čine oko 70 odsto stanovništva Vojvodine već i zbog činjenice da Vojvodina i Srbija odavno pripadaju istoj ili veoma sličnoj političkoj i kulturnoj celini koja je prožeta jedinstvenim sistemom društvenih vrednosti. Dakle, obratimo pažnju na ekonomske razlike koje su te 1918. godine, ako se uzmu u obzir katastrofalna razaranja kroz koje je prošla Srbija u Prvom svetskom ratu, bile ogromne. U tim okolnostima apsolutna kontrola i upravljanje svim materijalnim i prirodnim resursima ne samo Vojvodine već i čitave Kraljevine SHS koju je Vidovdanskim ustavom 1921. godine nametnula vladajuća srpska elita okupljena oko Pašića i Karađorđevića u početku su nailazili na nerazumevanje koje se vremenom pretvorilo u otvorene političke sukobe.
Na više mesta objavljeni podaci Narodne banke Kraljevine SHS pokazuju da su u Vojvodini 1925. godine naplaćivana 22 različita poreza što predstavlja drastično više od bilo koje druge oblasti u tadašnjoj državi. U brojkama, na teritoriji Vojvodine iste godine je naplaćeno oko 131 milion dinara poreza dok je u Srbiji (sa Kosovom, Makedonijom i Crnom Gorom) naplaćeno 60 miliona. Da li je onda čudno što su samo par godina posle ujedinjenja upravo Srbi stali na čelo političkih inicijativa koje su zahtevale redefinisanje odnosa sa Srbijom i parole „Vojvodina Vojvođanima“? Evo još jednog ekonomskog primera, ovoga puta iz posleratne, socijalističke Jugoslavije u kojoj je Vojvodini priznat status autonomne pokrajine. Kada razgovarate sa nekadašnjim visokim funkcionerima Autonomne pokrajine Vojvodine, kao prvi i jedan od najžešćih unutarpartijskih sukoba na relaciji Beograd – Novi Sad neće navesti odredbe Ustava iz 1974. godine niti „jogurt“ revoluciju iz 1988. godine, već pitanje ko će i na koji način upravljati potvrđenim rezervama nafte u Vojvodini. Taj sukob kulminirao je 1963. godine i definitivno podelio dva nesporna i verovatno najznačajnija komunistička lidera Vojvodine Jovana Veselinova i Stevana Doronjskog. Da li uopšte treba reći da je „novosadska“ strana tada optužena za separatističke težnje i nedostatak razumevanja za funkcionisanje celine ili se to samo po sebi podrazumeva? Ali takvih primera ima i danas i oni se po svojoj suštini ne menjaju. Kada Bojan Kostreš, kao tadašnji predsednik Skupštine Vojvodine, pita ministra Velju Ilića da pokaže ugovor o koncesiji za autoput, Velja odgovori da ima informacije da je štampanje vojvođanskih pasoša u odmakloj fazi i da iza toga stoji Bojan Kostreš, lično! Bez obzira na to da li su glavni akteri političari Kraljevine Jugoslavije, komunisti, perjanice Miloševićevog režima ili sadašnji akteri političke scene Srbije, cilj tih sukoba bio je i ostao isti, apsolutno i što manje kontrolisano upravljanje prirodnim i materijalnim resursima Vojvodine. Ne treba imati zablude, tom cilju teže i uvek su težile obe strane. Tek posle toga dolazi manje ili više izražena briga, odnosno nebriga o multietničkom identitetu Vojvodine, kvalitetu života njenih stanovnika, obrazovanju, infrastrukturi ili zdravstvenom sistemu.
Represija se pojačava. Sada već imamo pritvaranja, zatvaranja, i toga će biti sve više. To pokazuje da je režim svestan da više nije u toliko komotnoj poziciji. Onaj deo opozicije koji je iskren mora da shvati da uobičajeni metodi borbe neće dati rezultat. I sada je pitanje: da li smo mi na to spremni ili nismo? Ako nismo, onda da se svi povučemo svojim kućama i da pustimo da ovaj vlada doživotno
Opozicionari su policajce pozivali da skinu šlemove i odlože “antiterorisitičku” aparaturu, ili da se bar vrate u zgradu, iznutra je zaštite i da ne prave bespotrebni cirkus i metež. Na trenutke je situacija bila na ivici ozbiljnijeg incidenta. Jedna fotografija je izazvala veliku pažnju javnosti: bakica iz lokalnog pokreta “Bravo” čuvala je pendrek i balistički štit jednog policajca koji je otišao do toaleta. Još jedan kuriozitet: neki advokati koji su krenuli u sud na ročišta zadržali su se ispred suda, u znak podrške poslanicima – donosili su im vodu iz obližnje trafike. I nama je prekardašilo, reći će jedan. Kako bilo, blokada je bila uspešna
U Novi Sad predsednik Srbije nije došao zbog četrnaest mrtvih (u međuvremenu je taj broj porastao na petnaest). Ali došao je jer su tokom protesta oštećene prostorije Srpske napredne stranke, pokazavši da su mu prozori, a ne ljudi, prioritet. A onda se slikao na sahrani dve devojčice i njihovog dede, žrtava pada nadstrešnice na Železničkoj stanici
U jeku borbe za očuvanje kakvog takvog kredibiliteta vladajuće partije, Aleksandar Vučić, član SNS-a i predsednik Srbije, uglavnom se bavi i svojim omiljenim poslom – političkim intrigama i smicalicama iza kulisa
Džaba vam upinjanje da dokažete da visoka korupcija postoji u Srbiji. Ona je, jednostavno, nezamisliva. A onda padne nadstrešnica sveže renovirane železničke stanice (na slici) i ubije 15 ljudi. I pukne mehur i iz njega počnu da kuljaju laži, krađa, kriminal i korupcija
Studenta Akademije umetnosti Relju Stanojevića su bez ikakve potrebe držali u zatvoru 17 dana. Jesu mu naudili, ali nisu uspeli da ga zastraše
Kako se, na prvi znak da se otpor može organizovati drukčije nego mirnim šetnjicama, sad najednom vlast i njeni telali dosetiše da „batina ima dva kraja“?
Arhiva nedeljnika Vreme obuhvata sva naša digitalna izdanja, još od samog početka našeg rada. Svi brojevi se mogu preuzeti u PDF format, kupovinom digitalnog izdanja, ili možete pročitati sve dostupne tekstove iz odabranog izdanja.
Vidi sve
