Intervju: Goran Ješić
Ante Marković umro u Zagrebu u 87. godini. Ostaje poznat po "Antinoj reformi", stabilizaciji dinara i započinjanju privatizacije deljenjem akcija preduzeća radnicima krajem osamdesetih godina
Ante Marković, poslednji premijer bivše SFRJ preminuo je u toku noći 27/28. novembra u Zagrebu u 87. godini života, javlja agencija Hina, pozivajući se na njegovu porodicu, ali ne navodi uzrok smrti.
Ante Marković je bio poslednji predsednik Saveznog izvršnog veća (SIV) Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Na tu dužnost je stupio 15. marta 1989. preuzevši je od Branka Mikulića, koji je podneo ostavku. Krajem 1989. godine uz savete Džefrija Saksa pokrenuo je projekt ekonomskih reformi, dotad neviđenih u SFRJ, koje su uključivale stabilizaciju dinara i privatizaciju podelom deonica radnicima. Tim je reformama zaustavio inflaciju i obezbedio brzo i značajno, mada kratkotrajno, poboljšanje životnog standarda. To ga je učinilo jednim od najpopularnijih političara u bivšoj državi.
Ovaj Markovićev program reformi, međutim, ubrzo je sabotirala vlast pod kontrolom Slobodana Miloševića, a savezna vlada je bila dodatno oslabljena separatističkim pokretima u Sloveniji i Hrvatskoj. Tokom poslednjih meseci svog mandata Marković je pokušavao da pronađe kompromis između Hrvatske i Slovenije koje su težile konfederaciji i osamostaljenju s jedne strane, i Srbije i Crne Gore s druge strane, koje su tražile da Jugoslavija opstane kao snažna federacija. Držao se po strani u toku sukoba unutar raspadajućeg Saveza komunista Jugoslavije i pokušavao je da posreduje u sukobima između pojedinih jugoslovenskih republika. Izjavljivao je da Jugoslavija može opstati i ako se raspadne Savez komunista Jugoslavije. Međutim, njegovi napori nisu urodili plodom, iako su ih podržavale nove demokratske vlasti u Bosni i Hercegovini i Makedoniji. Jugoslovenska narodna armija (JNA) je bila protiv njega.
Kada se SKJ raspao januara 1990. godine, Marković se mogao osloniti samo na sopstvenu popularnost i uspeh svojih ekonomskih reformi. Jula 1990. godine, dok je još bio na funkciji saveznog premijera osnovao je Savez reformskih snaga Jugoslavije, političku partiju koja ja podržavala njegove ekonomske reforme i zalagala se za evolutivnu reformu celokupnog društvenog i državnog uređenja SFRJ. Stranku nisu prihvatili režimi ni u Srbiji, ni u Hrvatskoj, pa su reformisti bili proganjani od strane nacionalista.
Ante Marković je ostao na dužnosti kratko i nakon izbijanja jugoslovenskih ratova. Kontrolu nad JNA i nad svim drugim polugama vlasti u federaciji nije imao. Vratio je mandat građanima Jugoslavije 20. decembra 1991. na konferenciji za štampu, rekavši da ne postoji više nijedan državni organ u Jugoslaviji kome bi se mogla podneti ostavka. Rekao je i da ne odobrava ratni federalni budžet SFRJ.
Bio je svedok optužbe na suđenju Slobodanu Miloševića u Haškom tribunalu.
Po obrazovanju Ante Marković je bio inženjer – diplomirao je na Elektrotehničkom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu 1954. godine. Po životnom opredeljenju, bio je privrednik. Dugo je radio u fabrici „Rade Končar“ u Zagrebu, čiji je generalni direktor bio od 1961. do 1984.
Politikom se počeo baviti 1982, a do kraja 1991. bio je na dužnosti predsednika Izvršnog vijeća Socijalističke Republike Hrvatske (1982.-1986.), predsjednik Predsjedništva SRH (1986.-1988.), zamenivši na toj funkciji Emu Derosi-Bjelajac. Na toj je dužnosti ostao do 1988, kada ga je zamenio Ivo Latin.
Nakon odlaska sa mesta poslednjeg premijera Jugoslavije, i njenog raspada, napustio je politiku. Od 1991. godine uglavnom je živeo u Gracu u Austriji i bavio se konsultantskim poslovima za velike firme i pojedne vlade. Više puta je učestvovao kao ekspert u komisijama za privatizaciju i sanaciju banaka u Kazahstanu i Makedoniji. Bavio se i problemima savremene ekonomske krize, o čemu svedoče njegova skorija izlaganja:
(1947-20119)
Dva dana posle Ante Markovića u Ljubljani je 29. novembra, nakon duže bolesti, u 64. godini života umro Živko Pregl, potpredsednik Saveznog izvršnog veća u vreme kada je Marković bio premijer (1989-1991). Ostavku na mesto potpredsednika SIV-a Pregl je podneo kada je Slovenija proglasila nezavisnost i vratio se iz Beograda u Ljubljanu. Izjavljivao je da je šokiran intervencijom JNA u Sloveniji u junu 1991. i tvrdiuo da savezna vlada nije autorizovala vojnu intervenciju u Sloveniji. To je bila jedna od kontroverzi jugoslovenskih ratova. Nakon što je Slovenija postavila sopstvenu carinu na tadašnjoj jugoslovenskoj granici, savezna vlada je tražila da odgovarajući organi tamo uspostave zakonito stanje . Komanda JNA je to iskoristila kao povod za oružanu intervenciju i posle kratkotrajnog ratnog sukoba JNA i slovenačke Teritorijalne odbrane i Brionskog dogovora povukla se iz Slovenije.
Pored toga što je bio političar, Živko Pregl, po obrazovanju ekonomista, ostavio je trag kao provrednik. Do 1995. vodio je trgovinsko preduzeće Merkator, koje je preraslo u veliki trgovinski lanac. Pred kraj života Pregl se bavio filantropskom aktivnošću.
Arhiva nedeljnika Vreme obuhvata sva naša digitalna izdanja, još od samog početka našeg rada. Svi brojevi se mogu preuzeti u PDF format, kupovinom digitalnog izdanja, ili možete pročitati sve dostupne tekstove iz odabranog izdanja.
Vidi sve
