Umro Ginter Gras

U bolnici u Lubeku u dobi od 87, godina umro je Ginter Gras, nobelovac, pisac Limenog doboša (Die Blechtrommel, objavljenog 1959. godine, po knjizi je snimljen film 1979), kojim je 1959. generacije Nemaca podsećao na pozadinu dolaska nacista. Za mnoge je Gras bio glas generacije Nemaca koja je stasala tokom Drugog svetskog rata i nosila teret krivice svojih roditelja za zločine koje su počinili nacisti. Godine 2006. priznao da je i sam bio ratni grešnik.

Gras je rođen u Dancigu – sada Gdanjsku – 1927. od oca nemačkog protestanta i majke poljske katolkinje.

Godine 1942. pristupio je Rajsarbajtdinstu, a novembra 1944. Vafen SS-u (Waffen SS). Gras se borio u Desetoj SS tenkovskoj diviziji Frundsberg od februara 1945. do 20. aprila 1945. godine kada je ranjen i prebačen u američki logor za ratne zarobljenike.

U Vafen SS je regrutovan 1944. u dobi od 16 godina i bio je tenkovski topdžija što je priznao 2006. u svojoj autobiografiji (Ljušteći luk, Beim Häuten der Zwiebel). Iznenađen reakcijom on je objašnjavao da je u vreme regrutovanja mislio da je SS bio samo „elitna jedinica“ i da „nikada pucao“, kada je ranjen, da je zarobljeni u vojnoj bolnici od strane američke vojske, da je izbegavao izvršenje ratnih zločina, ali da to nije po zasluzi, već zato što je bio mlad, a da se rodio tri ili četiri godine ranije, sigurno bih, bio zahvaćen tim zločinima.“

Od 1946. do 1947. godine radio je u rudniku i učio kamenorezački zanat. Nekoliko godina je studirao skulpturu i grafiku, prvo na Diseldorfskoj umetničkoj akademiji, a zatim na Berlinskom fakultetu umetnosti i pridružio se Grupi 47 u kojoj je bio i Hajnrih Bel. Nakon preseljenja u Pariz 1956. godine počeo je da radi na romanu kojim je ispričao priču o Nemačkoj u prvoj polovini 20. veka kroz život dečaka koji odbija da raste. Limeni doboš kritika je loše dočekala.

Gras je pisao drame, pesme i pre svega beletristiku: „Mačka i miš“, „Pseće godine“, „Hod raka“, „Ljušteći luk“, „Lokalna anestezija“.

Govoreći na Švedskoj akademiji 1999. godine, Gras je napomenuo da ga je naučio iz tih reakcija „da knjige mogu uvredljive, i da probude bes i mržnju, čak one koje se pišu iz ljubavi za svoju zemlju.

Veliku pažnju javnosti je izazivao svojim političkim angažovanjem: 1961. je postao pristalica Socijaldemokrata, 1969. je podržao Vilija Branta u predizbornoj kampanji, nekoliko godina kasnije se i sam učlanio u tu stranku, da bi, naposletku, zbog spora oko novog zakona o azilu vratio svoju partijsku knjižicu.

Izjašnjavao se o mnogim pitanjima i davao je moralne sudove o mnogim aktuelnim pitanjima – o proterivanju Kurda iz Nemačke o bivšim prinudnim radnicima u Nemačkoj tokom rata, o ljudskim pravima, o progonjenim piscima… i govorio protiv ratova ali i njima u prilog. Godine 1999. u prvi mah podržao agresiju na SR Jugoslaviju, a kasnije je izjavljivao da se pokajao. Gras je u jednoj pesmi upozoravao i na opasnost od atomskog napada Izraela na Iran i nazivao izraelsku državu, njene nuklearne kapacitete i politiku prema Palestincima opasnošću za svetski mir.

Pamflet je izazvao ogorčenje, a Ginter Gras je u Izraelu postao persona non grata.