Predsednik sa narodom
Sud zaključio da su oni bili deo udruženog zločinačkog poduhvata, čiji je deo bio hrvatski predsednik Franjo Tuđman tadašnji ministar odbrane Hrvatske Gojko Šušak i načelnik Generalštaba HV Janko Bobetko.
Haški tribunal je 29. maja izrekao 111 godina kazne zatvora Jadranku Prliću, bivšem premijeru samoproglašene Hrvatske Republike Herceg Bosna i ostalima, presudivši da su bili deo udruženog zločinačkog poduhvata.
Zbog zločina nad bosanskim muslimanima u periodu 1993. – 1994. godine lider Hrvata u BiH Jadranko Prlić osuđen je na 25 godina zatvora, a petorica saoptuženih osuđeni na kazne od 10 do 20 godina zatvora.
Ministru odbrane HRHB Brunu Stojiću i načelniku Glavnog štaba HVO Slobodanu Praljku i zameniku komandanta HVO Milivoju Petkoviću, Tribunal je izrekao zatvorsku kaznu od po 20 godina.
Valentin Ćorić, komandant vojne policije HVO, osuđen je na 16 godina zatvora, a predsednik komisije za razmenu zarobljenika HRHB Berislav Pušić na zatvorsku kaznu od 10 godina.
Oni su proglašeni krivim za kampanju progona Muslimana iz osam opština u zapadnoj Hercegovini i istočnoj Bosni od proleća 1993. do proleća 1994. koja je uključivala ubistva, silovanja, deportacije, nečovečno postupanje, protivpravno zatvaranje, nehumana dela, uništavanje i oduzimanje imovine, bezobzirno razaranje naselja i kulturnih i verskih objekata, prinudni rad i protivpravno terorisanje civila u opštinama Mostar, Čapljina, Ljubuški, Prozor, Stolac, Vareš, Gornji Vakuf, Jablanica, što je sud kvalifikovao kao zločin protiv čovečnosti, kršenje zakona i običaja rata i teške povrede ženevskih konvencija.
Optužba je za Prlića, ministra odbrane Brunu Stojića, komandante Glavnog štaba Hrvatakog vijeća odbrane (HVO) generale Slobodana Praljka i Milivoja Petkovića zatražila 40 godina zatvora, za komandanta vojne policije HVO Valentina Ćorića 35, a za načelnika kancelarije za razmenu zarobljenika Berislava Pušića 25 godina zatvora, dok su odbrane zatražile njihovo oslobađanje sva šestorica su se u proleće 2004. dobrovoljno predali Hagu.
Predsedavajući sudija Žan-Klod Antoneti je rekao da je utvrđeno da su ti zločini počinjeni u okviru udruženog zločinačkog poduhvata čiji je cilj bilo uspostavljanje „hrvatskog entiteta, delimično u granicama Hrvatske banovine iz 1939. godine“, nasilnim i trajnim proterivanjem muslimanskog stanovništva iz osam opština u BiH.
Cilj stvaranja tog entiteta Hrvatske Republike Herceg-Bosna (HRHB), po presudi, bilo je „ponovno ujedinjavanje hrvatskog naroda“, budući da je zločinačkim planom bilo predviđeno da se on „ili ujedini sa Hrvatskom, u slučaju da raspada BiH“ ili ostane u BiH “ sa tesnim vezama sa Hrvatskom“. Tužioci su to nazvali uspostavljanjem „Velike Hrvatske“.
Tribunal je presudio da je u osmišljavanju zločinačkog poduhvata učestvovao tadašnji predsednik Hrvatske Franjo Tuđman, a da su ga u BiH ostvarivale, pored Hrvatskog vijeća odbrane, oružane formacije bosanskih Hrvata i vojska Republike Hrvatske.
Vlasti Hrvatske, po presudi, „imale su opštu kontrolu nad vlastima HRHB“. Godinama pre zločina, hrvatski predsednik Tuđman i lider bosanskih Hrvata Mate Boban zaključili su da je bilo „neophodno promeniti strukturu stanovništva“ na teritorijama BiH na koje je udruženi zločinački poduhvat polagao pravo.
Kao učesnike u zločinačkom poduhvatu, pored Tuđmana i optuženih, u presudi su navedeni i tadašnji ministar odbrane Hrvatske Gojko Šušak i načelnik Generalštaba HV Janko Bobetko, koji su „koordinisali delovanje“ sa optuženima.
Tokom suđenja izvedeno je 10.000 dokaza i 145 svedoka optužbe i 60 svedoka odbrane, a presuda ima 2.700 strana uz brojne dodatke, a sudija je preko 90 minuta čitao presudu i njeno obrazloženje. Pojedini članovi veća imali su izdvojena i delimičcno protivna mišljenja u vezi kvalifikacija iz optužnice.
Udruženi zločinački poduhvat je postojao približno od januara 1993. do aprila 1994. godine. Njegov kažnjivi cilj je trebao biti postignut zločinima koje su počinile snage HVO-a kroz kampanju etničkog čišćenja nehrvatskog stanovništva. Vijeće je zaključilo da „u većini slučajeva, zločine nije nasumice počinila šačica nedisciplinovanih vojnika. Naprotiv, zločini su bili ishod plana koji su pripremili učesnici u udruženom zločinačkom poduhvatu kako bi otjerali muslimansko stanovništvo iz Herceg-Bosne“.
Osim šestorice optuženih, više osoba se pridružilo i doprinijelo ovom udruženom zločinačkom poduhvatu i učestvovalo u njemu, uključujući, među ostalima: Franju Tuđmana, predsjednika Republike Hrvatske, Gojka Šuška, ministra obrane Republike Hrvatske, Janka Bobetka, generala Hrvatske vojske i Matu Bobana, predsjednika Hrvatske Zajednice (kasnije Republike) Herceg-Bosne.
Učesnici udruženog zločinačkog poduhvata obezbjeđivali su kadrove i koordinirali operacije na terenu kojima su izvršeni zločini. Tokom suđenja Vijeće je razmotrilo dokaze i danas iznosi svoje zaključke u vezi sa zločinima počinjenim u osam opština koji se optužnicom stavljaju na teret: u Mostaru, Prozoru, Gornjem Vakufu, Jablanici, Ljubuškom, Stocu, Čapljini i Varešu.
U vezi s Mostarom, Vijeće je utvrdilo da su tokom protjerivanja bosanskih Muslimana iz zapadnog Mostara (na koji su polagali pravo Hrvati) u istočni Mostar, vojnici HVO-a provodili „ekstremno nasilje“. „Muslimane su budili usred noći ili u ranu zoru, udarali ih i tjerali da idu iz svojih domova, ponekad u pidžamama. Vojnici HVO-a su silovali više žena, uključujući i jednu djevojku od 16 godina“. Od juna 1993. do aprila 1994. godine HVO je pod opsadom držao istočni Mostar. Muslimansko stanovništvo koje je tamo živjelo bilo je podvrgnuto „intenzivnom i neprestanom“ granatiranju koje je usmrtilo ili ranilo mnoge civile.
Vijeće je utvrdilo da je HVO srušio Stari most u Mostaru 8. novembra 1993. godine. Vijeće je većinom glasova, uz protivno mišljenje sudije Antonettija, zaključilo da “ je rušenje mosta prouzrokovalo neproporcionalnu štetu civilnom muslimanskom stanovništvu istočnog Mostara, iako ga je koristila Armija BiH, pa je stoga za HVO predstavljao legitimni vojni cilj „.
Značajan dio dokaza odnosi se na zatočeničke objekte koje je vodio HVO, uključujući, između ostalih Heliodrom, Gabelu, Dretelj, Vojno i zatvor u Ljubuškom. Na osnovu brojnih svjedočanstava bivših zatočenika, Vijeće je utvrdilo da su uslovi pritvora u takvim centrima bili „posebno teški“. Mnogi od zatvorenih i zatočenih Muslimana držani su u užasnim uslovima i bili su uskraćeni za osnovne ljudske potrebe, kao što su odgovarajuća ishrana, voda i zdravstvena njega. Mnogi su bili izloženi nečovječnom postupanju i fizičkom i psihičkom zlostavljanju, uključujući premlaćivanje i seksualno zlostavljanje. Neki su primoravani na prisilan rad na linijama fronta, pri čemu je mnogo njih poginulo ili bilo ranjeno.
Predmet Prlić i drugi je jedan od najdužih i najkomplikovanijih predmeta vođenih pred Međunarodnim sudom. Suđenje je počelo 26. aprila 2006. godine. Tužilaštvo je zavšilo izvođenje svojih dokaza 24. januara 2008. nakon što je pozvalo 145 svjedoka. Izvođenje dokaza odbrane počelo je 5. maja 2008. i završeno je 17. maja 2010. nakon svjedočenja 61 svjedoka. Iznošenje završnih riječi održano je od 7. februara do 2. marta 2011. Ukupan broj dana suđenja je 465. Presuda u ovom kompleksnom predmetu sadrži više od 2.600 stranica, i uključuje zasebna i djelimično protivna mišljenja sudija Antonettija i Trechsela.
Od svog osnivanja Međunarodni sud je podigao optužnice za ozbiljne povrede međunarodnog humanitarnog prava počinjene na teritoriji bivše Jugoslavije od 1991. do 2001. godine protiv 161 lica. Okončani su postupci protiv 136 lica.
Izvor: Obaveštenje za javnost Haškog suda Osuđena šestorica visokih zvaničnika Herceg-Bosne, 29. maj 2013, Hag
Intervju: Predrag Voštinić, Lokalni front Kraljevo
Aktivisti su najneviniji i najčestitiji ljudi ovog društva Pretplati seArhiva nedeljnika Vreme obuhvata sva naša digitalna izdanja, još od samog početka našeg rada. Svi brojevi se mogu preuzeti u PDF format, kupovinom digitalnog izdanja, ili možete pročitati sve dostupne tekstove iz odabranog izdanja.
Vidi sve
